Ο ρεμπέτης του ντουνιά Μάρκος Βαμβακάρης

Ο Μάρκος Βαμβακάρης υπήρξε ο «Πατριάρχης» του ρεμπέτικου, ο «Γενάρχης» του μπουζουκιού, το «Δέντρο» που βγάζει τους κλώνους της λαϊκής μουσικής. Η παρουσία του στην ελληνική μουσική σκηνή, από το 1930, σηματοδότησε μια σειρά από γεγονότα και οροθέτησε μεγάλες εξελίξεις που συνδέθηκαν με την πορεία του ρεμπέτικου, του αυθεντικού λαϊκού τραγουδιού (και, σε προέκταση, της λαϊκής μουσικής) μέχρι τις ημέρες μας, δηλαδή στην εκπνοή του περασμένου αιώνα.
Η ουσία, πάντως, είναι μία: ότι ο ιδιοφυής (και μεγαλοφυής) αυθεντικός λαϊκός καλλιτέχνης (συνθέτης, στιχουργός, τραγουδιστής, οργανοπαίκτης) με τις εμπνεύσεις, το ταλέντο και την προσφορά του, ολοκλήρωσε ένα μεγαλόπνοο έργο, το οποίο αποτελεί ακόμη τη μεγάλη πλατφόρμα, που πάνω σ' αυτήν κινείται και δημιουργεί, 70 χρόνια, ένας κόσμος ολόκληρος, που ασχολείται με αυτό που ονομάζουμε και εννοούμε λαϊκό τραγούδι.
Ο Μάρκος γεννήθηκε το πρωί της Τετάρτης 10 Μαΐου του 1905 στον συνοικισμό Σκαλί της Άνω Χώρας στην Ερμούπολη της Σύρου από καθολικούς γονείς, τον Δομένικο και την Ελπίδα, που ήταν φτωχοί αγρότες. Ήταν ο πρωτότοκος από τα αδέλφια του (Λεονάρδος, Φραγκίσκος, Αργύρης, Ρόζα, Γκράτσια).

Τα διασκευασμένα ελληνικά ποπ του '60 και τα αυθεντικά

Όσοι από τους… παλιούς διανύουν τις ηλικίες των πρώτων και των δεύτερων -ήντα θα θυμούνται –οι περισσότεροι σίγουρα με μεγάλες δόσεις νοσταλγίας– τα ελληνικά ποπ συγκροτήματα που κυριολεκτικά έκαναν θραύση από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 έως τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’70. Με τραγούδια κυρίως χορευτικά, αλλά και με αρκετές μελωδίες, ξεσήκωναν τους έφηβους και τους νέους της τότε εποχής, σπάζοντας τα ταμεία. Λίγοι όμως γνώριζαν τότε ότι στην πλειονότητά τους τα τραγούδια αυτά ήταν διασκευές ξένων επιτυχιών.
Έτσι, μπορεί οι ανά τον κόσμο μουσικόφιλοι να δέχθηκαν τη «βρετανική εισβολή» των Beatles, των Αnimals, των Kinks και των Rolling Stones, εντός των συνόρων μας όμως επικρατούσαν τα εγχώρια συγκροτήματα, από τα οποία ξεπήδησαν πολλά μεγάλα ονόματα της ελληνικής μουσικής σκηνής και θεωρούνται ακόμη και σήμερα οι θεμελιωτές της pop και της rock ’n’ roll στη χώρα μας.
Παράλληλα, τα ιταλικά τραγούδια, τα οποία ήταν πάντοτε δημοφιλή στην Ελλάδα, στη δεκαετία 1960-1970 έφθασαν στο αποκορύφωμά τους. Τηλεοπτικές εκπομπές όπως το Canzonissima σημείωναν υψηλές τηλεθεάσεις και καθήλωναν στους δέκτες αυτούς τους λίγους προνομιούχους Έλληνες που είχαν τότε τηλεόραση, ενώ το Φεστιβάλ του Σαν Ρέμο ήταν κάθε χρόνο μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός για τη χώρα μας – πολλές φορές μάλιστα το τότε ΕΙΡ μετέδωσε απευθείας τον διαγωνισμό, στον οποίο ελάμβαναν μέρος Ιταλοί καλλιτέχνες αλλά και ξένοι γνωστοί ερμηνευτές που τραγουδούσαν στα Ιταλικά.

Το Ρεμπέτικο του Ξαρχάκου και του Γκάτσου

Μια ελληνική ταινία το έναυσμα. Ο Κώστας Φέρρης ονειρεύτηκε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη ένα έργο που να ακολουθεί όλη την πορεία του ρεμπέτικου τραγουδιού. Η ταινία έγινε. Το θέμα της, σε σενάριο του ίδιου και της Σωτηρίας Λεονάρδου, μια ρεμπέτισσα τραγουδίστρια, γεννημένη στη Σμύρνη του 1919, που έρχεται στην Αθήνα αναζητώντας την τύχη της. Περιπλανώμενη εκείνη, παράλληλα εκτυλίσσονται και τα δραματικά γεγονότα που θα καθορίσουν την ελληνική σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας – Μικρασιατική Καταστροφή, Παπάγος, έλευση της Δεξιάς, κ.ά. Η ταινία θεωρήθηκε επιτυχημένη και έλαβε την Αργυρή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου (1984), ενώ στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης (1983) τα βραβεία καλύτερης ταινίας, πρώτου γυναικείου ρόλου (Σωτηρία Λεονάρδου), δεύτερου ανδρικού ρόλου (Δημήτρης Πουλικάκος), δεύτερου γυναικείου ρόλου (Θέμις Μπαζάκα) και το Ειδικό Βραβείο (Σταύρος Ξαρχάκος).
Μεγάλη ειρωνεία, η ταινία δεν απέσπασε κανένα βραβείο για τη μουσική της, παρότι τα τραγούδια θα συνδυάσουν τη μεγάλη εμπορική επιτυχία με την ποιότητα, παραμένοντας ανεξίτηλα στον χρόνο και αφήνοντας μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη.

Ζουράβλι, Οι Γερανοί (Ρωσία) - Ντμίτρι Χβοροστόφσκι

Ένα από τα πολύ όμορφα και συγκινητικά τραγούδια, γνωστό ανά την υφήλιο, είναι οι Γερανοί, Ζουράβλι στη ρωσική γλώσσα.
Η ποίηση είναι του Ρασούλ Γκαμζάτοφ και η μουσική του Γιαν Φρέγκελ. Έχει γραφεί το 1968 για τους βετεράνους του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αποτίοντας τον ελάχιστο φόρο τιμής στους ήρωες αυτούς.

Τραγούδια στη μέση του χειμώνα

ΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΚΑΚΟΣ ΚΑΙΡΟΣ (1893)
του Κ. Π. Καβάφη

Δεν με πειράζει αν απλώνη
έξω ο χειμώνας καταχνιά, σύννεφα, και κρυάδα.
Μέσα μου κάμνει άνοιξι, χαρά αληθινή.

Το γέλιο είναι ακτίνα, μαλαματένια όλη,
σαν την αγάπη άλλο δεν είναι περιβόλι,
του τραγουδιού η ζέστη όλα τα χιόνια λυώνει.

Τι ωφελεί οπού φυτρώνει
λουλούδια έξω η άνοιξις και σπέρνει πρασινάδα!
΄Εχω χειμώνα μέσα μου σαν η καρδιά πονεί.

Ο στεναγμός τον ήλιο τον πιο λαμπρό σκεπάζει,
σαν έχεις λύπη ο Μάης με τον Δεκέμβρη μοιάζει,
πιο κρύα είναι τα δάκρυα από το κρύο χιόνι.