Ο Καρυοθραύστης είναι το τρίτο και τελευταίο μπαλέτο που έγραψε προς το τέλος της ζωής του ο Τσαϊκόφσκι. Η πρεμιέρα έγινε στις 18 Δεκεμβρίου 1892, στο θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης. Το έργο είναι βασισμένο στη διασκευή που έκανε ο Αλέξανδρος Δουμάς στο παραμύθι του Ε. Τ. Α. Χόφμαν Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικιών, το οποίο αναφέρεται σε ένα παιδικό χριστουγεννιάτικο πάρτι. Στον Καρυοθραύστη δεν διαφαίνεται καθόλου η δυστυχία που τον βασάνιζε και εκείνη την εποχή όπως και σε ολόκληρο τον βίο του. Αντιθέτως, από τη μουσική βγαίνει μια μοναδική αίσθηση ξεγνοιασιάς και αθωότητας. Τον Απρίλιο του 1892, όταν προσπαθούσε να ολοκληρώσει την 1η Πράξη, έμαθε τα δυσάρεστα νέα του θανάτου της αδελφής του Αλεξάνδρας.Όπως και στα προηγούμενα έργα του, δεν ήταν καθόλου σίγουρος για την αξία του Καρυοθραύστη, κάτι που και ο ίδιος ομολόγησε αργότερα. Η μικρή του εισαγωγή είναι αυτή που δημιουργεί τις συνθήκες για τη νοητή ανάπλαση του κόσμου των παραμυθιών. Ο Καρυοθραύστης παρουσιάστηκε μαζί με το έργο Γιολάντα (και αυτό του Τσαϊκόφσκι), η πρεμιέρα του όμως ήταν αποτυχημένη, όπως και στην εξαιρετική Λίμνη των Κύκνων. Ο Τσάρος ωστόσο που τίμησε τη γενική πρόβα με την παρουσία του, εξέφρασε την ευχαρίστησή του με ό,τι είδε.
Ο συνθέτης έγραφε την επόμενη ημέρα: «Ο Μεγαλειότατος ευχαριστήθηκε πολύ χτες. Ζήτησε επιμόνως να καθίσω στο θεωρείο μαζί του, γεμίζοντάς με με κολακευτικά σχόλια».
Το κοινό της πρεμιέρας ήταν λιγότερο οξυδερκές από τον Τσάρο. Οι κριτικοί ήταν φειδωλοί στους χαρακτηρισμούς τους, διαπιστώνοντας «έλλειψη δημιουργικότητας και φαντασίας στο νέο μπαλέτο». Την αποτυχία διαπίστωσε και ο αδελφός του Πιοτρ, ο Μόδεστος, σημειώνοντας: «Η ντελικάτη ομορφιά του μπαλέτου δεν άγγιξε το κοινό με το πρώτο άκουσμα». Κάτι σχετικό έγραψε και ο ίδιος ο συνθέτης: «Αυτό μου είναι εντελώς αδιάφορο. Δεν είναι η πρώτη φορά, άλλωστε. Γνωρίζω, όμως, ότι στο τέλος θα δικαιωθώ».
Το κοινό της πρεμιέρας ήταν λιγότερο οξυδερκές από τον Τσάρο. Οι κριτικοί ήταν φειδωλοί στους χαρακτηρισμούς τους, διαπιστώνοντας «έλλειψη δημιουργικότητας και φαντασίας στο νέο μπαλέτο». Την αποτυχία διαπίστωσε και ο αδελφός του Πιοτρ, ο Μόδεστος, σημειώνοντας: «Η ντελικάτη ομορφιά του μπαλέτου δεν άγγιξε το κοινό με το πρώτο άκουσμα». Κάτι σχετικό έγραψε και ο ίδιος ο συνθέτης: «Αυτό μου είναι εντελώς αδιάφορο. Δεν είναι η πρώτη φορά, άλλωστε. Γνωρίζω, όμως, ότι στο τέλος θα δικαιωθώ».
Πολλές υποθέσεις έχουν γίνει, χωρίς να βγει σίγουρο και ασφαλές συμπέρασμα, για το τι ήταν αυτό που προκάλεσε την αποτυχία της πρεμιέρας. Ένα στοιχείο ήταν η ασθένεια του χορογράφου Μαριούς Πετιπά, του οποίου η εντυπωσιακή χορογραφία είχε συντελέσει σε μεγάλο βαθμό στον θρίαμβο της Ωραίας Κοιμωμένης, δύο χρόνια νωρίτερα. Αυτή τη φορά ο Πετιπά είχε ακυρώσει τη συμμετοχή του στον Καρυοθραύστη λόγω της ασθένειάς του.
Όποια κι αν ήταν η αιτία, το έργο απέτυχε να σαγηνεύσει το κοινό της εποχής.
Ο Καρυοθραύστης θεωρείται έργο πλούσιο σε μελωδία και ρυθμό, άψογο από τεχνική άποψη, με πολλά καλοβαλμένα δραματικά στοιχεία.
Ο Καρυοθραύστης θεωρείται έργο πλούσιο σε μελωδία και ρυθμό, άψογο από τεχνική άποψη, με πολλά καλοβαλμένα δραματικά στοιχεία.
Σήμερα είναι άμεσα συνδεδεμένο με τις εορτές των Χριστουγέννων.
Στο μπαλέτο πρωταγωνιστεί ένα μικρό κορίτσι, η Κλάρα, που τις ημέρες των Χριστουγέννων παίρνει τα δώρα της. Μεταξύ αυτών είναι ένας καρυοθραύστης σε σχήμα ανθρώπου που τα βάζει με όλα τα άλλα παιχνίδια της Κλάρας, που έχουν ζωντανέψει και αυτά. Η νεαρή Κλάρα έχει ξετρελαθεί με τον Πρίγκιπα Καρυοθραύστη, του οποίου η ζωή σώθηκε στη Μάχη των Παιχνιδιών. Ο άσχημος Καρυοθραύστης απελευθερώνεται από τα μάγια και μεταμορφώνεται σε έναν πανέμορφο πρίγκιπα, ο οποίος οδήγησε τη σωτήρα του στο Βασίλειο των Γλυκών.
Στη 2η Πράξη, η υπόθεση εκτυλίσσεται στο Παλάτι της Χώρας των Γλυκών. Φτάνοντας η Κλάρα στο «γλυκό» παλάτι του Πρίγκιπα, βλέπει ότι αυτό είναι φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από αμυγδαλωτά, κέικ και χίλιους δυο άλλους γευστικούς πειρασμούς. Την Κλάρα υποδέχονται ο Βασιλιάς και η Βασίλισσα, μαζί και η Νεράιδα της Δαμασκηνιάς, η οποία με έναν χορό την καλεί να πάρει μέρος σε ένα πάρτι με γλυκά για να γιορτάσουν όλοι μαζί τη διάσωση του Πρίγκιπα. Ο Πρίγκιπας χορεύει με την Κλάρα το γνωστό Pas de Deux (σκηνή 14).
Πριν από αυτό ακούγεται το μεγαλύτερο σε διάρκεια μέρος: το Βαλς των Λουλουδιών (σκηνή 13). Μια υπέροχη καντέντσα που παίζει η άρπα εισάγει την πανέμορφη λυρική μελωδία σε ρυθμό βαλς, που παίζεται κυρίως από τα έγχορδα. Οι σκηνές περιγράφονται με γλαφυρό τρόπο από το συνθέτη, ο οποίος ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε το όργανο Celesta.
Ο Χορός των Μιρλιτόνων είναι το προτελευταίο μέρος του Καρυοθραύστη, που πήρε το όνομα του από το γαλλικό πνευστό όργανο το οποίο παίζεται συνήθως από παιδιά.
Grand pas de deux
από τα Μπαλέτα του Μορίς Μπεζάρ
Πριν από αυτό ακούγεται το μεγαλύτερο σε διάρκεια μέρος: το Βαλς των Λουλουδιών (σκηνή 13). Μια υπέροχη καντέντσα που παίζει η άρπα εισάγει την πανέμορφη λυρική μελωδία σε ρυθμό βαλς, που παίζεται κυρίως από τα έγχορδα. Οι σκηνές περιγράφονται με γλαφυρό τρόπο από το συνθέτη, ο οποίος ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε το όργανο Celesta.
Tο Βαλς των Λουλουδιών
από τα Μπαλέτα Κίροφ
Ο Χορός των Μιρλιτόνων είναι το προτελευταίο μέρος του Καρυοθραύστη, που πήρε το όνομα του από το γαλλικό πνευστό όργανο το οποίο παίζεται συνήθως από παιδιά.
Ο χορός των Μιρλιτόνων
από τα Μπαλέτα Μπαλσόι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου