Νίκος Σκαλκώτας - άνοιξε της πύλες της μουσικής για την Ελλάδα

(Χαλκίδα 1904 - Αθήνα 1949). Κορυφαίος Έλληνας συνθέτης, εκπρόσωπος της σύγχρονης μουσικής. Μαθητής του Κουρτ Βάιλ, του Φ. Γιάρναχ και του Ά. Σένμπεργκ στο Βερολίνο (1921-1933). Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν γύρισε από το Βερολίνο στην Αθήνα τον Μάιο του 1933 για να ξεφύγει από την καταπίεση του ανερχόμενου ναζισμού, συνάντησε εδώ όχι μόνο έλλειψη αναγνώρισης, αλλά και εχθρότητα και καταπίεση από τους ιθύνοντες της μουσικής τότε, που εντούτοις γνώριζαν την αξία του και τον φθονούσαν. Η Ελλάδα κατά κανόνα τρώει τα αξιόλογα παιδιά της, αλλά εκείνος αδιαμαρτύρητα δέχθηκε μια τελευταία θέση βιολονίστα στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (ήταν εκπληκτικός βιολονίστας).
Κλεισμένος σε έναν δικό του κόσμο σιωπής, όντας σίγουρος ότι κανείς δεν τον καταλάβαινε, μπόρεσε να αναπτύξει ένα εντελώς προσωπικό ύφος, διαμορφώνοντας ένα δικό του δωδεκάφθογγο σύστημα (1935-1949). Χρησιμοποίησε επίσης και σειραϊκά ελεύθερα συστήματα σύνθεσης (1938-1949), ενώ συνέθεσε επίσης τονικά ή τροπικά έργα (Τριάντα έξι ελληνικοί χοροί για ορχήστρα, 1934-1936, Κλασική συμφωνία, και επίσης σουίτες, κοντσέρτα, μπαλέτα και έργα μουσικής δωματίου.

Η βασική θεμελίωση πρωτοποριακών κινημάτων στην Ελλάδα, με τρόπο συνεπή, συστηματικό και βαθιά πρωτότυπο, οφείλεται στον μεγάλο Νίκο Σκαλκώτα. Άσχετα από την τραγικότητα των συνθηκών της ζωής του, και, αντίθετα, του τεράστιου όγκου του έργου που κατέλιπε (170 συνθέσεις, μερικές ασυνήθιστα μεγάλων διαστάσεων, από τις οποίες έχουν σωθεί 110 στο «Αρχείο Σκαλκώτα στην Αθήνα), η μεταθανάτια, ουσιαστικά, αναγνώριση του έργου αποτέλεσε ένα διεθνές μουσικό γεγονός. Το μέγεθος της προσφοράς του συνίσταται κυρίως:
α) στην ηχητική πρωτοτυπία του,
β) στην ανανέωση και επέκταση των κλασικών μορφολογικών σχημάτων,
γ) στη ριζική αναθεώρηση του «κλασικού» δωδεκάφθογγου συστήματος,
δ) στην ψυχολογική ερμηνεία της ηχητικής ροής,
ε) στη συνέπεια και συνέχεια στην εξέλιξη του ύφους του,
στ) στην ενσυνείδητη και δημιουργική εκμετάλλευση στοιχείων από την παραδοσιακή ελληνική δημοτική μουσική που την ανασύνδεσε με τις πλατιές και βαθιές, πολύχρονες παραδοσιακές ρίζες της,
και, τέλος, στην επίλυση πλήθους συνθετικών προβλημάτων που καταπόνησαν, συνήθως αρνητικά, τους κορυφαίους Δυτικοευρωπαίους συνθέτες, ενώ ο ίδιος έβρισκε εύκολα και αβίαστα τη λύση τους.
Τα τεράστια αυτά επιτεύγματα ως το συνολικό τόξο των μεγαλόπνοων αντιλήψεών του, τοποθετούν φυσικά τον Νίκο Σκαλκώτα στις σημαντικότερες μουσικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα διεθνώς. Η «ανακάλυψή» του μετά τον θάνατό του χαιρετίστηκε, όπως είπαμε, ως διεθνές γεγονός και από εκατοντάδες ξένους κριτικούς τοποθετήθηκε στους μεγαλύτερους δημιουργούς του αιώνα αυτού, πολλές φορές και ψηλότερα, δίπλα ακόμη στους μεγάλους κλασικούς ή ρομαντικούς…

Τσάμικος από τους Τριάντα έξι ελληνικούς χορούς για ορχήστρα

Κλέφτικος

Ηπειρώτικος

Η θάλασσα, Σουίτα για μπαλέτο

---