Νίκος Κοεμτζής - Το μακελειό και τα ζεϊμπέκικα

Απόκριες, Παρασκευή, 25 Φεβρουαρίου 1973. Ξημερώματα στο νυκτερινό κέντρο «Νεράιδα». Ο Νίκος, που μόλις έχει βγει από τη φυλακή για κλοπές, και ο Δημοσθένης Κοεμτζής, μαζί με έναν φίλο τους και δύο γυναίκες, βρίσκονται εκεί και διασκεδάζουν. Ύστερα από κάποιο επεισόδιο διώχνουν τις γυναίκες. Το ποτό ρέει άφθονο και η ατμόσφαιρα στην παρέα είναι φορτισμένη. Στο πάλκο επάνω τραγουδάει ο Κώστας Καρουσάκης. Ο Δημοσθένης σηκώνεται και παραγγέλνει τις «Βεργούλες» (πρωτότυπος τίτλος «Τα δυο σου χέρια πήρανε») του Μάρκου. Υπάρχει και μια άλλη εκδοχή, που δεν γνωρίζουμε να επιβεβαιώνεται, ότι το τραγούδι της παραγγελιάς ήταν «Τη ζούλα μου ανακάλυψαν», του Παναγιώτη Σκουρτέλη με πρώτη εκτέλεση από τον Δημήτρη Ευσταθίου. Εν τω μεταξύ, ο Καρουσάκης τελειώνει το πρόγραμμά του και λέει στον Τάκη Αθανασιάδη που ακολουθεί να παίξει το τραγούδι γιατί η παρέα είναι επικίνδυνη για σαματά και η ατμόσφαιρα μυρίζει μπαρούτι. Εκείνος ξεκινάει το τραγούδι αναγγέλλοντας μάλιστα ότι είναι παραγγελιά.
Εντούτοις, τρεις αστυνομικοί της Ασφάλειας σηκώνονται να το χορέψουν. Γνωρίζουν καλά τον Κοεμτζή –εξάλλου η Αστυνομία τού είχε προτείνει να γίνει χαφιές της Ασφάλειας, και εκείνος είχε αρνηθεί– επειδή είχε απασχολήσει τις Αρχές και είχε στοχοποιηθεί στο παρελθόν λόγω του κομμουνιστή και αντάρτη στον Εμφύλιο πατέρα του.

Το «Καμπαρέ»... Το «Καμπαρέ»...

Το «Καμπαρέ» είναι ένα από τα μιούζικαλ-ορόσημα όλων των εποχών διεθνώς. Βασισμένο σε ένα βιβλίο με αυτοβιογραφικές ιστορίες («Goodbye Berlin», έκδοση 1939) του Κρίστοφερ Ίσεργουντ, ανέβηκε το 1951 στο Μπρόντγουεϊ με τον τίτλο «I am a Camera» και το 1966 έγινε μιούζικαλ σε σκηνοθεσία του Χάρολντ Πρινς, με τίτλο «Καμπαρέ».
Το 1972, με μια εντελώς ελεύθερη προσαρμογή, o Mπομπ Φόσι το αναδεικνύει σε μια όμορφη κινηματογραφική ταινία.
Το έργο διαδραματίζεται στο Βερολίνο στις αρχές της δεκαετίας του 1931, κατά τη διάρκεια της ανόδου του ναζισμού. Συνδεδεμένο με τα γεγονότα της εποχής, όλη η πλοκή του εκτυλίσσεται στο Kit Kat Klub, ένα άθλιο βερολινέζικο καμπαρέ, όπου παρελαύνουν εκεί όλες οι φιγούρες του. Στην ταινία παρουσιάζεται η σχέση δύο ζευγαριών, της 19χρονης περφόρμερ Σάλι Μπόουλς με έναν νεαρό φοιτητή από τη μια, και μιας ξεπεσμένης αριστοκράτισσας και ενός Εβραίου μανάβη, από την άλλη. Σημαντική θέση στο έργο έχει και ο κομπέρ, ο οποίος σχολιάζει σαρκαστικά όλα τα τεκταινόμενα. Φόντο, μια ηθικά εκφυλισμένη κοινωνία και η παρακμή της ίδιας της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Τα 18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας, Ρίτσος - Θεοδωράκης

Η μαχόμενη πνευματική φύση του Γιάννη Ρίτσου, με την ποιητική αυθεντικότητά του, δημιουργεί «Τα 18 Λιανοτράγουδα» στην εξορία κατά παράκληση του Μίκη Θεοδωράκη για μελοποίηση (όπως ο «Επιτάφιος»). Ο αθάνατος ποιητής μας παραβιάζει τις καθιερωμένες φόρμες και τους στιχουργικούς κανόνες και γράφει 18 τετράστιχα στον παραδοσιακό 15σύλλαβο, που προσφέρεται κατά τη γνώμη του ως μέσο έκφρασης σε ώρες εθνικής κρίσης. Αυτά είναι: Αναβάφτιση, Κουβέντα με ένα λουλούδι, Καρτέρεμα, Λαός, Μνημόσυνο, Αυγή, Δε φτάνει, Πράσινη μέρα, Συλλείτουργο, Το νερό, Το κυκλάμινο, Λιγνά Κορίτσια, Τ' άσπρο ξωκλήσι, Επιτύμβιο, Εδώ το φως, Το χτίσιμο, Ο ταμένος, Τη ρωμιοσύνη μην την κλαις. Πιστός και συνεπής ο Ρίτσος όπως πάντα, όλη του η έμπνευση εκπορεύεται από τα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα της Ελλάδας εκείνης της περιόδου.

Τα 16 τα έγραψε σε μία μέρα, τον Σεπτέμβριο του 1968, όταν βρισκόταν στην εξορία στο Παρθένι της Λέρου, ενώ τα υπόλοιπα [16 (Χτίσμο) και 17 (Ταμένος)] το 1970 στο Καρλόβασι της Σάμου, όπου ήταν πάλι σε περιορισμό. Η δικτατορία υπήρξε και αυτή μια μαρτυρική δοκιμασία για τον ποιητή, που ήταν πάλι άρρωστος, δεν ανέκοψε ωστόσο την παραγωγή του ούτε τον χείμαρρο των εκδόσεών του.
 Τα «18 Λιανοτράγουδα» έφτασαν στα χέρια του Μίκη, που ήταν αυτοεξόριστος στη Γαλλία, το 1969. Έντυπα κυκλοφόρησαν, αργότερα, προς το τέλος της χούντας. Ένα μικρό λιγοσέλιδο βιβλιαράκι –ένα κομψοτέχνημα– με υπέροχα καλλιγραφικά γράμματα του ποιητή της «Ρωμιοσύνης».

Πτηνά και ζώα στο δημοτικό μας τραγούδι

Το τραγούδι δεν είναι παρά η ίδια η ζωή και οι όψεις της, αλλά και τα συναισθήματα, τα βιώματα και οι μικρές ιστορίες στον τόπο όπου ζούμε. Ετσι, αν το λαϊκό ή το ρεμπέτικο – για παράδειγμα – είναι το τραγούδι των πόλεων, το δημοτικό τραγούδι είναι το γέννημα των κλειστών αγροτικών κοινωνιών, και πολλές φορές σε αυτό αποτυπώθηκε η πρόσδεση ή ο σεβασμός για τη φύση, τα πουλιά και τα ζώα, όπως αηδόνια, πέρδικες, λαγοί, αρνιά, ελαφίνες και άλλα.

Το «Βενσερέμος» και ο αντιφασισμός

Το «Βενσερέμος» είναι ένα χιλιανό τραγούδι, το οποίο γράφηκε από τον Κλαούντιο Ιτούρα , ενώ με διαφορετικούς στίχους από τον Βικτόρ Ζαρά. Το μελοποίησε ο Σέρτζιο Ορτέγκα για την προεκλογική εκστρατεία του υποψήφιου της Αριστεράς, Σαλβαδόρ Αλιέντε, το 1970, και έγινε ο ύμνος του σοσιαλιστικού κόμματος της Αντιπολίτευσης. Ο Αλιέντε θα κερδίσει τις προεδρικές εκλογές και θα εισάγει κοινωνικές μεταρρυθμίσεις με αρνητικά όμως οικονομικά αποτελέσματα. Θα επιχειρήσει επίσης να εθνικοποιήσει τα ορυχεία και τις τράπεζες.
Ο τίτλος του τραγουδιού σημαίνει «Θα νικήσουμε» και έχει κυκλοφορήσει με πολλές εκτελέσεις.

Παιδιά της Σαμαρίνας. Μοιρολόι για τους ήρωες του Μεσολογγίου

Ένα ηρωικό δημοτικό τραγούδι, πασίγνωστο σε όλη την Ελλάδα, που τοποθετείται και αυτό στην Ελληνική Επανάσταση.
Η Σαμαρίνα είναι ένα κεφαλοχώρι του Νομού Γρεβενών, ένα από τα υψηλότερα (1.450 υψόμετρο) και γνωστότερα Βλαχοχώρια της Ελλάδας.
Το 1826, στην πολιορκία του Μεσολογγίου, οι Σαμαριναίοι μετέχουν στην αθάνατη φρουρά των Μακεδόνων η οποία πολεμούσε με ανδρεία. Η ομάδα των Σαμαριναίων αποτελείτο από 120 μαχητές, με αρχηγό τον Μίχο Φλώρο, και βρέθηκαν να μάχονται με ηρωισμό στην «Ντάπια», στο πλευρό του στρατηγού Μάκρη.
Μερικά από τα ονόματα των μαχητών, που διέσωσε η παράδοση, ήταν των Μάκρη, Μανάκα, Αβραμούλη, Συράκου, Μ. Μπούσια, Γκιολδάρη, Τζίμου. Κατά την Έξοδο του Μεσολογγίου η Μακεδονική φρουρά ήταν εμπροσθοφυλακή των πολιορκημένων, με συνέπεια να έχει τις μεγαλύτερες απώλειες από τα πυρά των Οθωμανών.
Διεσώθησαν μόνο 33 Σαμαριναίοι, ενώ οι υπόλοιποι, Φλώρος, Μακρής, Αβραμούλης κ.ά., έπεσαν ηρωικά στο Μεσολόγγι.

Το Μεγαλυνάρι του Βρεττάκου – Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Όταν κανείς αγαπάει και θαυμάζει κάτι δεν έχει και ιδιαίτερες επιφυλάξεις για να το χαρακτηρίσει ως αριστούργημα. Το «Μεγαλυνάρι» είναι ένα υπέροχο ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου από το έργο του «Ο χρόνος και το Ποτάμι» (1957), που αγγίζει και εγείρει ενδότερές μας πλευρές, όπως καλά ξέρει να κάνει ο ποιητής του Ταϋγέτου. Μια ωδή στον έρωτα, με ποιητικές γλαφυρότατες εικόνες και με ό,τι στο καλό σημαίνει έρωτας. Την κατάλληλη στιγμή έγινε μια ευτυχής συνάντηση της ποίησης με τη μουσική και το αποτέλεσμα, όπως το προαναφέραμε. Το ποίημα τούτο μελοποιήθηκε, λοιπόν, από την Τερψιχόρη Παπαστεφάνου και έτσι ξεπήδησε  ένα μικρό κομματάκι από χρυσάφι που θα λαμπυρίζει πάντα. Θα μείνει ασμίλευτο από τον χρόνο, πιστεύουμε. Μπορεί, ποιος ξέρει, να αναλαμπαδεύσει κιόλας σε πιο φωτεινά χρόνια. Έχει κάτι από υποψία μικρής ανάμειξης με «θεϊκή» ουσία.
Το 1971 η Τερψιχόρη Παπαστεφάνου κυκλοφόρησε έναν δίσκο με τίτλο «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Η πρώτη πλευρά του δίσκου έχει στίχους του Παναγιώτη Παναγιωτούνη και της Τ. Παπαστεφάνου και κρύβει πολλά επαναστατικά μηνύματα, παρότι κυκλοφόρησε στην καρδιά της δικτατορίας. Στο δίσκο τραγουδούν ο Γιάννης Μπογδάνος, η Δανάη Μπαραμπούτη και η Χορωδία Τρικάλων. Η διεύθυνση της ορχήστρας είναι της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου και σόλο μπουζούκι παίζει ο Στέλιος Ζαφειρίου.

Όσο βαρούν τα σίδερα – το ιστορικό τους

Συμβαίνει κάποιες φορές να αμφισβητείται η κυριότητα ενός τραγουδιού και μάλιστα όταν ο χρόνος το έχει καταξιώσει ως ένα μεγάλο τραγούδι. Ένα από αυτά είναι και το «Όσο βαρούν τα σίδερα». Χρεώθηκε στα παραδοσιακά, ως ένα παρμένο μικρασιατικό. Το τραγούδι όμως ανήκει στον Στέλιο Φουσταλιεράκη (Φουσταλιέρη). Από ό,τι καταδεικνύεται ο Φουσταλιέρης πήρε δύο και μόνο στίχους, σημειωτέον μόνο στίχους, από ένα παραδοσιακό καθιστικό τραγούδι της Κωνσταντινούπολης του 1910, το οποίο ηχογράφησε στις ΗΠΑ το 1927 και η Μαρίκα Παπαγκίκα με τον τίτλο «Μπουρνοβαλιό». Παραθέτουμε αυτούς τους δύο στίχους του προαναφερθέντος τραγουδιού:
Βαρύτερ’ απ’ τα σίδερα, καλέ, είναι τα μαύρα ρούχα
Γιατί τα φόρεσα και γω για μιαν αγάπη που ’χα.
Η μελωδία αυτού του τραγουδιού φυσικά δεν σχετίζεται καθόλου με το εξαιρετικό δημιούργημα του Φουσταλιέρη. Το τραγούδι λοιπόν είναι δικό του και το κυκλοφόρησε το 1938 σε δίσκο με τη φωνή του Ιωάννη Μπερνιδάκη - Μπαξεβάνη.

Ο Μάρκος εκδικητής και «Ισοβίτης»

Είναι ένα αυτοβιογραφικό τραγούδι, όπως πολλά τραγούδια του Μάρκου, με τις συνήθεις δόσεις υπερβολής του, το οποίο έγραψε με αφορμή ένα γεγονός που σημάδεψε τη ζωή του.
Όταν ο Βαμβακάρης ήρθε στον Πειραιά το 1917 από τη Σύρο ήταν μόλις 12 χρόνων. Αφού έκανε διάφορες δουλειές του ποδαριού μέχρι το 1925, την επόμενη δεκαετία δούλεψε ως εκδορέας στα δημοτικά σφαγεία Πειραιώς - Αθηνών. Παράλληλα μάθαινε μπουζούκι στου Καραϊσκάκη, υποσχόμενος στον εαυτό του ότι αν δεν μάθει θα έκοβε τα δάχτυλά του με χασαπομάχαιρο. Την εποχή εκείνη ερωτεύεται την πρώτη του γυναίκα, την Ελένη Μαυροειδή (γνωστή με το όνομα Ζιγκοάλα). Ο Μάρκος Βαμβακάρης αποδείχθηκε ατυχέστατος στον γάμο του με τη Ζιγκοάλα. Τον απατούσε ακόμη και με τους καλύτερούς του φίλους, γεγονός που γινόταν αιτία να ξεσπούν άγριοι καβγάδες μεταξύ του Μάρκου και του αδελφού του, αλλά ο Μάρκος εξακολουθούσε να είναι ερωτευμένος μαζί της. Τελικά κατάλαβε ότι δεν πάει άλλο και αποφάσισε να χωρίσει με την Ελένη, όμως και μετά το διαζύγιο εκείνη εξακολουθούσε να τον βασανίζει, κυρίως με τις διαρκείς οικονομικές απαιτήσεις της.

Ένας όμηρος - του Μίκη Θεοδωράκη

Τον Οκτώβριο του 1961 έφτανε στα χέρια του Μίκη Θεοδωράκη, που τότε βρισκόταν στο Παρίσι, ένα θεατρικό έργο εμπνευσμένο από τον απελευθερωτικό αγώνα του ιρλανδικού λαού, που περιείχε και μια σειρά ποιημάτων.


Ήταν το έργο του Ιρλανδού Μπρένταν Μπίαν «Ένας Όμηρος», σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα - Βούλας Δαμιανάκου. Έργο και ποιήματα (15 τον αριθμό) άρεσαν στον συνθέτη, που προχώρησε αμέσως στη μελοποίησή τους.

«Για την Ελίζα» του Μπετόβεν

Το έργο αυτό είναι μια μπαγκατέλα σε λα ελάσσονα για πιάνο, πασίγνωστη ως «Fur Elise». 
Τώρα, η λέξη μπαγκατέλα σημαίνει στη μουσική ένα μικρό μουσικό κομμάτι, συνήθως για πιάνο, ανάλαφρου και πνευματώδους χαρακτήρα. Κυριολεκτικά, μια σύντομη ανεπιτήδευτη οργανική σύνθεση, που αφορά το ύφος του κομματιού. [Γενικώς, στα ιταλικά η λέξη σημαίνει κάτι μικρό και ασήμαντο αλλά και μικρό διακοσμητικό αντικείμενο, οι Γάλλοι έχουν ένα είδος προφιτερόλ που το λένε μπαγκατέλ, είναι επίσης ένα παιχνίδι του μπιλιάρδου, και στα ελληνικά σημαίνει ό,τι πιο ευτελές).

Αυτό το μικρό κομμάτι, όχι παραπάνω από τέσσερα λεπτά, άραγε μπορεί να χαρακτηρισθεί μπαγκατέλα; 
Είναι σίγουρα το ίδιο αναγνωρίσιμο όσο η 5η Συμφωνία και η 9η Συμφωνία του Μπετόβεν, μην πούμε περισσότερο. Ακόμη και να μην την έχουμε ακούσει ως κλασικό κομμάτι, σίγουρα τη συναντήσαμε κάπου στην τηλεόραση, στις διαφημίσεις, και όπου αλλού.

Το έργο είναι χωρισμένο σε τέσσερα μέρη:

A-B-A-C-A. Αρχίζει με το κεντρικό θέμα, μια απλή μελαγχολική μελωδία παιγμένη γλυκά, στη συνέχεια, σύντομα ανεβάζει κλίμακα, ξαναγυρίζει στο κεντρικό θέμα, προχωράει σε πιο ταραχώδη ρυθμό μέχρι να επιστρέψει στο κυρίως θέμα.  Πιστεύεται ότι ο Μπετόβεν είχε σκοπό να συμπληρώσει αυτό το μικρό κομμάτι σε μια σειρά από μπαγκατέλες.

Γη ποτισμένη με ιδρώτα - Μητέρα Ινδία

Ας θυμηθούμε κάτι πολύ παλιό, προ αμνημονεύτων χρόνων. Σε μια εποχή λουσμένη από αθωότητα μικροί και μεγάλοι έκλαψαν με μαύρο δάκρυ και κατανάλωσαν πολύ μαντίλι για αυτή την ταινία.  Είχε γεμίσει χρώμα όλη η οθόνη, πόνο, φτώχεια και τα προβλήματα μιας μακρινής χώρας όπως η Ινδία έγιναν και δικά μας – βρίσκαμε πολλές ομοιότητες με την ατμόσφαιρα και το ινδικό περιβάλλον. Συμπονέσαμε τη Ναργκίς, και τον ηρωισμό της, που ενσαρκωνόταν μέσα στον ρόλο αυτής της βασανισμένης μάνας. Και, φυσικά, τραγουδήθηκαν τα τραγούδια της ταινίας, που διασκευάστηκαν στα Ελληνικά από τη Βούλα Πάλλα, που μάλιστα ήταν φίλη της Ναργκίς η οποία είχε επισκεφθεί αρκετές φορές τότε την Ελλάδα. Μπορεί να προκαλεί από μειδίαμα μέχρι γέλιο, αλλά κρύβει και μια νοσταλγία, αφού, έτσι κι αλλιώς, σφράγισε εκείνη την εποχή.

Η ταινία λεγόταν «Μητέρα Ινδία», ήταν ριμέικ μιας προγενέστερης ταινίας (1940) του ίδιου σκηνοθέτη (Aurat), και μεταφορικά αντιπροσώπευε την Ινδία ως έθνος, μέσα στον απόηχο της ανεξαρτησίας, διαπνεόμενη από εθνικισμό. Στα Ελληνικά βγήκε με έναν δυνατό τίτλο για να συγκινήσει εκ των προτέρων: «Γη ποτισμένη με ιδρώτα».

Άντονιν Ντβόρζακ «Η Συμφωνία του Νέου Κόσμου»

Τη Συμφωνία αρ. 9 σε μι ελάσσονα «Από τον Νέο Κόσμο», Op. 95, B. 178, ευρέως γνωστή ως  «Συμφωνία του Νέου Κόσμου», ο Ντβόρζακ τη συνέθεσε  το 1893 ενώ ήταν διευθυντής του Εθνικού Ωδείου της Αμερικής, στη διάρκεια των ετών 1892-1895, όπου είχε αφήσει την Πράγα για την Αμερική και για έναν καθόλου ευκαταφρόνητο μισθό – 15.000 δολάρια. Η πιο γνωστή Ενάτη Συμφωνία μετά του Μπετόβεν, είναι μακράν η πιο δημοφιλής συμφωνία του Τσέχου συνθέτη και ένα από τα πιο σημαντικά έργα στο ρομαντικό ρεπερτόριο. Σε παλαιότερη βιβλιογραφία και ηχογραφήσεις συχνά αναφέρεται ως Συμφωνία αρ. 5. 

Ο αστροναύτης Νηλ Άρμστρονγκ είχε πάρει μαζί του αυτή τη συμφωνία κατά τη διάρκεια της αποστολής του Apollo 11, στην πρώτη προσελήνωση, το 1969.

Το έργο είναι γραμμένο για δύο φλάουτα, πίκολο, δύο όμποε, δύο κλαρινέτα, δύο φαγκότα, τέσσερα κόρνα, δύο τρομπέτες, τρία τρομπόνια, τούμπα, τύμπανα, κύμβαλα, τρίγωνο, βιολιά, βιόλες, βιολοντσέλα, και κοντραμπάσα.

Ρεμπέτικο και παρανομία, εγκλήματα και φυλακές

Ήδη από την ίδρυση του ελληνικού κράτους δημιουργήθηκαν οι συνθήκες που οδήγησαν στην παρανομία μεγάλες κοινωνικές ομάδες, αρχής γενομένης από αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, συγγενείς και απογόνους τους. Αποτέλεσμα ήταν η εμφάνιση και η έξαρση της ληστοκρατίας, που επηρέασε την κοινωνική ζωή των Ελλήνων ως τα μέσα της δεκαετίας του 1930. Παράλληλα, η αδυναμία απορρόφησης και ενσωμάτωσης των κατοίκων της υπαίθρου στην οικονομική και στην κοινωνική ζωή των πόλεων, όπου μετακινούνταν όλο και περισσότεροι, δημιούργησε περιθωριακά στρώματα. Οι μόρτες, οι κουτσαβάκηδες, οι παλληκαράδες, οι νταήδες και άλλοι συνέβαλαν με τον τρόπο τους στην εξάπλωση της παρανομίας και της εγκληματικότητας.
Επόμενο ήταν οι διαχειριστές της εξουσίας να θεσπίσουν ένα νομικό πλαίσιο αντιμετώπισης των προβλημάτων αυτών, στηριζόμενοι στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Όσον αφορά τις φυλακίσεις των καταδικασθέντων, λόγω έλλειψης χώρων είτε χρησιμοποιούνταν παλαιά οικήματα είτε ανεγείρονταν νέα. Οι συνθήκες κράτησης ήταν άθλιες και μάλιστα περιγράφονταν… λυρικά από τους φυλακισμένους με το εξής δίστιχο:
Ψύλλοι και ψείρες και κοριοί, αυτά τα τρία όντα
Είναι της μαύρης φυλακής τα μόνα προϊόντα

Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη - Μάνος Χατζιδάκις

Τον Μάρτιο του 1962 θα κυκλοφορήσει αυτός ο δίσκος με ενορχηστρωτή και διευθυντή ορχήστρας τον Μάνο Χατζιδάκι. Μπουζούκι παίζουν ο Κώστας Παπαδόπουλος με τον Λάκη Καρνέζη και τον Στέλιο Μακρυδάκη. Το εξώφυλλο του δίσκου έχει φιλοτεχνήσει ο Γιάννης Τσαρούχης.

Στο οπισθόφυλλο του δίσκου ο Μάνος έγραφε:

Ο τίτλος του έργου, μου βγήκε μέσα από το δεύτερο στίχο της «Έρημης Χώρας» του Έλιοτ, που πρωτογνώρισα το 1943 στη θαυμαστή μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη.  

Ήμουν δεκαοχτώ χρονώ και ως τα είκοσί μου, που τελείωσε ο πόλεμος, ανακάλυπτα την Μεσόγειο, τον Ήλιο, τον Χριστό, την Ελλάδα και τα Ρεμπέτικα. Κάτι περίεργες και πρωτοφανέρωτες για μένα μελωδίες, μου κινήσαν την προσοχή και με φέρανε σε περιοχές πιο αυστηρές και πιο αληθινές.

Η όπερα της πεντάρας - Μπέρτολτ Μπρεχτ, Κουρτ Βάιλ

Η «Όπερα της πεντάρας» είναι ένα από ομορφότερα μουσικά θεατρικά έργα, και το έχει συνθέσει ο Κουρτ Βάιλ, σε λιμπρέτο του μεγάλου Γερμανού δραματουργού, σκηνοθέτη και ποιητή, Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956).  Το έργο έχει στοιχεία όπερας και δράματος και τάραξε τη σκηνή των μιούζικαλ. Έκανε πρεμιέρα το 1928, στο Θέατρο του Βερολίνου, παραμονές του Μεγάλου Κραχ. Είναι βασισμένο σε ένα σατιρικό καταγγελτικό έργο του 1728, του Τζον Γκέι, «Η όπερα του ζητιάνου» (Beggar's Opera). Από το ανέβασμά του και μετά εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να είναι δημοφιλές και να έχει γνωρίσει παγκόσμια επιτυχία, ακατάλυτο στον χρόνο. 

Αντώνης… Βάργκας σερέτης και η περιπέτεια της Κάρμεν

Μια χουμοριστική ρεμπέτικη… τριλογία του 1939 που άφησε εποχή, εμπνευσμένη από ένα τραγούδι το οποίο ακούστηκε για πρώτη φορά στην ταινία του Ισπανού σκηνοθέτη Φλοριάν Ρέι «Carmen la de Triana» (1938) από την Αργεντινοϊσπανίδα ηθοποιό Ιμπέριο Αρχεντίνα. Το τραγούδι έχει τίτλο «Antonio Vargas Heredia» και είναι των Χουάν Μοστάζο, Χοακίν ντε λα Ολίβα και Φρανθίσκο Μερεσιάνο.
H πρωταγωνίστρια Ιμπέριο Αρχεντίνα, της οποίας το πραγματικό όνομα ήταν Μαγκνταλένα Νίλε ντελ Ρίο, ήταν παντρεμένη με τον σκηνοθέτη της ταινίας Φλοριάν Ρέι. Γεννήθηκε στην Αργεντινή το 1906 και πέθανε στην Ισπανία, σε ηλικία 97 χρόνων το 2003. Μεταξύ των θαυμαστών της ήταν ο Ισπανός δικτάτορας Φραγκίσκο Φράνκο και ο Αδόλφος Χίτλερ.

Antonio Vargas Heredia - Ιμπέριο Αρχεντίνα

Τζουζέπε Βέρντι - Τραβιάτα

Λε Ρόνκολε (1813 - Μιλάνο 1901)

Ιταλός συνθέτης. Ρομαντικός μουσικός και σημαντικός δραματουργός, ο λυρικότερος συνθέτης των μελοδραμάτων της Ιταλίας. Ενώ τα πρώτα του έργα δεν είχαν μεγάλη επιτυχία, το 1839 ανεβάζει την πρώτη του όπερα Ομπέρτο, ο κόμης του Σαν Μπονιφάτσιο στο θέατρο της Σκάλας με μεγάλη επιτυχία. Ωστόσο, το έργο που τον καθιερώνει είναι ο Ναβουχοδονόσορ (Σκάλα 1842). Κατά τη δεύτερη περίοδό του ο μεγαλοφυής συνθέτης με λαμπρά έργα γίνεται διάσημος στο ευρύτερο κοινό και έξω από τα σύνορα της χώρας του. Σημαντικότερα έργα του: Ναμπούκο (1842), Ριγκολέτο (1851), Τραβιάτα (1853), Τροβατόρε (1853), Σικελικός Εσπερινός (1855), Χορός μεταμφιεσμένων (1859), Οθέλλος (1887), Φάλτσαφ (1892) κ.ά..

Το 1871 κατά παραγγελία  του φιλόδοξου και θεατρόφιλου Ισμαήλ Ιμπν Ιμπραήμ Πασά, αντιβασιλέα της Αιγύπτου, ο οποίος ήθελε να προσδώσει ξεχωριστή λάμψη στα εγκαίνια της νέας όπερας του Καΐρου, που συνέπιπτε με τα εγκαίνια της διώρυγας του Σουέζ, συνθέτει την Αΐντα. Και έτσι καθίσταται παγκοσμίως γνωστός.

Νίκος Γούναρης - Το αηδόνι της Παλιάς Αθήνας

Γεννήθηκε στη Ζαγορά του Πηλίου το 1915 και πέθανε το 1965 στην Αθήνα από την επάρατο νόσο.

Αυτοδίδακτος, σπούδασε βιολί και έπαιζε αριστοτεχνικά κιθάρα. Ο Αντρέ Σεγκόβια, που ήταν φίλος του, δήλωνε και θαυμαστής του.

Πρωτοεμφανίστηκε στα αθηναϊκά κέντρα διασκέδασης το 1936 και υπήρξε δραστήριος κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Έχει συνθέσει και το «Χαϊδάρι», ένα πατριωτικό τραγούδι,  που όμως το έθαψαν τότε εξαιτίας πολιτικών σκοπιμοτήτων και δεν διασώθηκε. Παράλληλα συμμετείχε στην Αντίσταση και τιμήθηκε με το Αριστείο της Εθνικής Αντίστασης προσφέροντας ανεκτίμητες υπηρεσίες στον αγώνα για την Απελευθέρωση και ριψοκινδυνεύοντας τη ζωή του, πάντα καλόκαρδος και γαλαντόμος. Αναφέρεται, εξάλλου, ότι αυτός ήταν ο πρώτος που ερμήνευσε  το «Κορόιδο Μουσολίνι» με στίχους του Γιώργου Οικονομίδη, πριν από τη Σοφία Βέμπο.

Εκτός από μεγάλος ερμηνευτής ήταν επίσης συνθέτης και στιχουργός. 

Αν. Δελιάς - Γ. Μπάτης: Το… ήμισυ της Πειραιώτικης Τετράδος

Ανέστης Δελιάς 
«Ένας άγγελος πεταμένος 
στα σκουπίδια!»
Η φράση αυτή του Μάρκου Βαμβακάρη συμπυκνώνει τον σύντομο βίο του Ανέστη Δελιά. Εκπληκτικός μουσικός –κάτι στο οποίο συμφωνούν όλοι όσοι τον γνώρισαν– καλό παιδί, αλλά αδύναμος χαρακτήρας, ήταν ο μόνος πρεζάκιας μουσικός του Μεσοπολέμου (οι παλιοί ρεμπέτες μιλούσαν για έναν ακόμη, που όμως απεξαρτήθηκε).
Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1912 από ευκατάστατη οικογένεια εμπόρων και ήρθε στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο πατέρας του έπαιζε βιολί, γνωστός με το παρατσούκλι «μαύρη γάτα», χαρακτηρισμός που ακούγεται σε ένα τραγούδι του Ανέστη.
Ο Δελιάς πρωτοεμφανίζεται στα στέκια του Πειραιά το 1928 παίζοντας κιθάρα στην παρέα του Μπάτη, του Μάρκου, του Στράτου και άλλων Πειραιωτών ρεμπέτηδων. Από το 1930, έπειτα από προτροπή του Μάρκου, θα παρατήσει την κιθάρα και θα πιάσει το μπουζούκι. Θα εξελιχθεί ραγδαία και θα συμμετέχει στην «Τετράδα του Πειραιώς», ενώ θα μείνει γνωστός στον χώρο του ρεμπέτικου με το παρατσούκλι «Αρτέμης». Άλλοι λένε ότι το οφείλει στην ομοιότητά του με έναν μάγκα-γόη του Πειραιά και άλλοι ότι του το κόλλησε ο Γιώργος Μπάτης για να εξυπηρετήσει τη ρίμα στα απίστευτα στιχάκια των τραγουδιών του:
Ήταν ο Μπάτης και ο Αρτέμης
και ο Στράτος ο τεμπέλης (από το «Ζεϊμπέκικο σπανιόλο»).

Τα Κάρμινα Μπουράνα - ερωτικά και... ανοιξιάτικα

Ο Γερμανός μουσουργός και παιδαγωγός Καρλ Ορφ έγραψε την καντάτα αυτήν το 1937, όταν ήταν ολοκάθαρα πια τα σημάδια για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από αυτήν έγινε διάσημος, και δυστυχώς δεν έγινε γνωστό όλο το άλλο του έργο, και επιπλέον, χωρίς να βρει καθόλου μιμητές σε αυτό το μοναδικό είδος που λανσάρισε. Ένας Βαυαρός επιθεωρητής βιβλιοθηκών είχε ανακαλύψει σε ένα μοναστήρι των Βενεδικτίνων στο Μόναχο αυτά τα στιχουργήματα, γραμμένα στα λατινικά από σπουδαστές και κληρικούς, τα οποία τοποθετούνται στον 13ο αιώνα. Προς έκπληξη και του ιδίου, οι στίχοι δεν υμνούσαν τον Θεό αλλά περιείχαν έναν άκρατο ερωτισμό σε μια γλώσσα ελευθεριάζουσα, γεγονός που αναμφισβήτητα προκάλεσε σκάνδαλο. Ο έρωτας όμως όλες τις εποχές είναι η κινητήριος δύναμη ενάντια στην όποια επικρατούσα αλγεινή κοινωνική ατμόσφαιρα. Συγκεκριμένα, τα θέματα των ποιημάτων ήταν η ανθρώπινη διαφθορά, η πολιτική του κλήρου, η απώλεια της τύχης, συμβουλές για ιερείς και επισκόπους, και ακόμα επίκληση για μια Σταυροφορία. Επιπροσθέτως, αναφέρονται στη διαφθορά και στην κατάχρηση εξουσίας του κλήρου και στην αναζήτηση των γήινων απολαύσεων. Η αυθεντική συλλογή βρίσκεται σήμερα στην Κρατική Βιβλιοθήκη της Βαυαρίας στο Μόναχο.

Τραγούδια σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου

 Ο μεγάλος  ποιητής μας Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) είναι από τους πιο ευρέως μελοποιημένους στη χώρα μας. Οι συνθέτες περιποιούν τιμή στον ποιητή ενώ οι ίδιοι τιμήθηκαν από αυτόν. Το έργο του, εκτός από την πολιτική  στράτευση και την κοινωνική του ευαισθησία, διαπνέεται από λυρισμό που παραπέμπει στο δημοτικό τραγούδι, από τον συμβολισμό ή από νεωτερικές εκφράσεις, προσλαμβάνοντας ενίοτε επικούς τόνους.
Έτσι, η αξία και η πολιτική διάσταση της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου  ενέπνευσε πολλούς Έλληνες συνθέτες (Μ. Θεοδωράκης, Χ. Λεοντής, Ν. Μαμαγκάκης, Γ. Μαρκόπουλος, Δ. Μούτσης, Θ. Μικρούτσικος).
 

Ο Επιτάφιος γράφηκε στις 10 Μαΐου του 1936. Μια µάνα κλαίει πάνω από τον νεκρό γιο της. Τα πρώτα τρία ποιήµατα εκδόθηκαν στον Ριζοσπάστη.

Το Τουρκικό Εμβατήριο του Μότσαρτ

Η Σονάτα για πιάνο αρ. 11 σε Λα μείζονα, Κ. 331, του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, αποτελείται από τρία μέρη και έχει διάρκεια 20 λεπτά. Δεν είναι γνωστό πού και πότε ο Μότσαρτ συνέθεσε αυτή τη σονάτα. Πιο πιθανό θεωρείται  το Σάλτσμπουργκ περί το 1783,  προτείνεται ωστόσο και το Παρίσι κατά τη διάρκεια του 1778.
Το τελευταίο μέρος που λέγεται «Alla Turca», γνωστό ως «Turkish Rondo» («Τουρκικό Εμβατήριο»), ακούγεται και μόνο του, καθώς θεωρείται ένα από τα πιο δημοφιλή κομμάτια πιάνου. Ο ίδιος ο Μότσαρτ έδωσε στο εμβατήριο το όνομα «Α λα Τούρκα», επηρεασμένος από τη μουσική από τις καλούμενες «μπάντες των Τούρκων Γενίτσαρων», ένα ευρωπαϊκό μουσικό ύφος που εκείνη την εποχή ήταν πολύ δημοφιλές, επηρεασμένο από τους Οθωμανούς στρατιώτες, τον τρόπο ζωής τους, την πειθαρχία τους, τις στολές τους κ.ά. Μολονότι οι Τούρκοι ήταν αντίπαλοι της Αυστρίας, οι τεράστιες διαφορές στην κουλτούρα και στον πολιτισμό και η πολεμική τους δυναμική άσκησαν  γοητεία στη Βιέννη.

Τραγούδια στη μέση του χειμώνα

ΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΚΑΚΟΣ ΚΑΙΡΟΣ (1893)
του Κ. Π. Καβάφη

Δεν με πειράζει αν απλώνη
έξω ο χειμώνας καταχνιά, σύννεφα, και κρυάδα.
Μέσα μου κάμνει άνοιξι, χαρά αληθινή.

Το γέλιο είναι ακτίνα, μαλαματένια όλη,
σαν την αγάπη άλλο δεν είναι περιβόλι,
του τραγουδιού η ζέστη όλα τα χιόνια λυώνει.

Τι ωφελεί οπού φυτρώνει
λουλούδια έξω η άνοιξις και σπέρνει πρασινάδα!
΄Εχω χειμώνα μέσα μου σαν η καρδιά πονεί.

Ο στεναγμός τον ήλιο τον πιο λαμπρό σκεπάζει,
σαν έχεις λύπη ο Μάης με τον Δεκέμβρη μοιάζει,
πιο κρύα είναι τα δάκρυα από το κρύο χιόνι.

Εκτόρ Μπερλιόζ - δραματική εκφραστικότητα

Λα-Κοτ-Σαιντ-Αντρέ, Ιζέρ 1803 - Παρίσι 1869.

Γάλλος συνθέτης από τους πιο αυθεντικούς και πρωτότυπους του 19ου αιώνα. Τα έργα του διακρίνονται για τη δραματική ένταση και τη λαμπρότητα της ορχηστρικής γραφής.

Ο Μπερλιόζ επινόησε ορχηστρικές τεχνικές πρωτοφανέρωτου πλούτου, που προετοίμασαν τον δρόμο για τον Βάγκνερ, τον Ρίχαρντ Στράους και για αρκετούς Γάλλους και Ρώσους συνθέτες του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Στη δημιουργία δραματικών καταστάσεων και ατμόσφαιρας, ο Μπερλιόζ είναι εξαιρετικός, προκαλώντας έλξη ή απώθηση στον ακροατή. Η πρόθεσή του σε όλα τα έργα είναι να συνδυάσει την αλήθεια με τις μουσικές αισθήσεις είτε αυτές είναι έντονες είτε «υπέροχες στην ασημαντότητα και στη λεπτότητά τους, εξωπραγματικές, απρόσμενες, απροσμέτρητες», όπως έλεγε και ο Μπέρναρντ Σω.

Τα τελευταία του χρόνια σημαδεύθηκαν από τη φήμη στο εξωτερικό και την εχθρότητα που αντιμετώπιζε στην πατρίδα του.

Η Παπαλάμπραινα και η «ιστορία» της

Ένα πασίγνωστο τραγούδι της λαϊκής μας παράδοσης ολόκληρων γενεών είναι η χιλιοτραγουδισμένη «Παπαλάμπραινα». Οι περιοχές που «ερίζουν» για την προέλευσή του πολλές. Της Πελοποννήσου ο θρύλος ωστόσο είναι ο επικρατέστερος, και την πηγή την αντλούμε από την εκπομπή της ΕΡΤ «Η μηχανή του χρόνου».
Η ιστορία αναφέρεται ότι ένας χωρικός από την Πυλία του νομού Μεσσηνίας που είχε πρωτεύουσα την Πύλο έγραψε αυτό το τραγούδι, θέλοντας να αφηγηθεί ένα αληθινό γεγονός. Το περιστατικό έχει ως εξής:

Το 1860 ο παπα-Λάμπρος Ζέρβας ήταν εφημέριος στο χωριό Ρωμύρι της Πυλίας. Ένας συγχωριανός του, ο Σταύρος Φιτσιάλος, συνεργάστηκε με μια συμμορία για να τον ληστέψουν. Συνεννοήθηκε λοιπόν μαζί τους για να πάνε στο Ρωμύρι και να κλέψουν τον παπά.
Δύο από τους κλέφτες προσποιήθηκαν τάχα ότι ήθελαν να αγοράσουν ένα βόδι που πουλούσε  και πήγαν στο σπίτι του. Ο παπάς όμως δεν βρισκόταν στο σπίτι γιατί είχε πάει στην Πύλο να φέρει το παιδί του που πήγαινε σχολείο εκεί. Γύρισε αργά στο χωριό και έτσι προσφέρθηκε να φιλοξενήσει τους ξένους στο σπίτι του τη νύχτα.

Ανταμό, ο Ιταλοβέλγος τροβαδούρος

O Σαλβατόρ ιππότης Ανταμό, γνωστός απλώς ως Ανταμό, γεννήθηκε το 1943 στη Σικελία.  Όλη η οικογένειά του μετανάστευσε στο Βέλγιο το 1947 για να εργαστεί ο πατέρας του στα εκεί ορυχεία.
Συνθέτης και τραγουδιστής στο είδος περισσότερο της μπαλάντας, κυρίως στα γαλλικά, αλλά και σε άλλες γλώσσες όπως τα γερμανικά, τα ιταλικά και τα ισπανικά.
Με μια ιδιαίτερα ζεστή και μελωδική φωνή, υπήρξε είδωλο της δεκαετίας του 1960 και του 1970, έχοντας μεγάλη εμπορική επιτυχία, κυρίως στην Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή και στη Λατινική Αμερική, αλλά και στην Ιαπωνία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα ζει στο Βέλγιο.
Το 1950 ο Ανταμό αρρώστησε από μηνιγγίτιδα και έμεινε έναν χρόνο κλινήρης. Ο πατέρας του πέθανε από πνιγμό το 1966.
Με πρώτες επιρροές του την ποίηση του Βίκτορα Ουγκό, τη μουσική του Ζακ Πρεβέρ και του Ζορζ Μπασέν και την ιταλική καντσονέτα, άρχισε να τραγουδάει και να συνθέτει δικά του τραγούδια από την παιδική του ηλικία. Έκανε το ντεμπούτο του σε έναν διαγωνισμό του Ράδιο Λουξεμβούργο, όπου συμμετείχε ως τραγουδιστής και συνθέτης του τραγουδιού «Si j'osais» («Αν τόλμησα»), κερδίζοντας τον διαγωνισμό του τελικού, που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι, στις 14 Φεβρουαρίου του 1960.