Τα «18 Λιανοτράγουδα» έφτασαν στα χέρια του Μίκη, που ήταν αυτοεξόριστος στη Γαλλία, το 1969. Έντυπα κυκλοφόρησαν, αργότερα, προς το τέλος της χούντας. Ένα μικρό λιγοσέλιδο βιβλιαράκι –ένα κομψοτέχνημα– με υπέροχα καλλιγραφικά γράμματα του ποιητή της «Ρωμιοσύνης».
Η σύνθεση του δίσκου έγινε στο Παρίσι τη διετία 1971-1973 από τον Μίκη Θεοδωράκη, και η πρώτη εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1973 στο Άλμπερτ Χωλ με τραγουδιστές τους Μαρία Φαραντούρη, Πέτρο Πανδή, Αφροδίτη Μάνου, Αχιλλέα Κωστούλη και τον ίδιο τον συνθέτη σε μια εκπληκτική ερμηνεία σε δύο τραγούδια.Η πρώτη ηχογράφηση του έργου έγινε το 1973 στο Παρίσι με τους ίδιους τραγουδιστές και κυκλοφόρησε στη Γαλλία το ίδιο έτος από την EMI France. Στην Ελλάδα ατύχησαν (προσωπικό) την πρώτη φορά και ηχογραφήθηκαν κρυφά μέσα στη χούντα με τον Γιώργο Νταλάρα (όχι που θα του γλίτωναν) και την Άννα Βίσση. Με την πτώση της χούντας κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα πρώτα η έκδοση με τον Νταλάρα και μετά η έκδοση με Φαραντούρη, Πανδή, Μάνου και Κωστούλη. Λίγους μήνες αργότερα κυκλοφόρησε και τρίτη έκδοση του έργου με τη Μ. Δημητριάδη, Ε. Βιτάλη, Κ. Καμένο, Σ. Πασπαράκη και Σ. Κρυστάλη.
Παρακάτω, φυσικά, μόνο η πρώτη εκτέλεση – μακριά από σίριαλ κίλερς Νταλάρες. Αχ, αυτός ο αγαπημένος μας Μίκης! Του το προσάπτουμε αυτό. Έδωσε, δυστυχώς, επανειλημμένως, πάρα πολλά τραγούδια του να τραγουδηθούν ξανά όπου λάχει!
Αναβάφτιση και Κουβέντα μ’ ένα λουλούδι
(Αχιλλέας Κωστούλης)
Αναβάφτιση
Λόγια φτωχά βαφτίζονται
στην πίκρα και στο κλάιμα
βγάζουν φτερά και πέτονται
πουλιά και κελαηδάνε
Και κειος ο λόγος ο κρυφός
της λευτεριάς ο λόγος
αντίς φτερά βγάζει σπαθιά
και σκίζει τους αγέρες
Κουβέντα μ' ένα λουλούδι
Κυκλαδινό κυκλάμινο
στου βράχου τη σχισμάδα
πού βρήκες χρώματα κι ανθείς
πού μίσχο και σαλεύεις
Μέσα στο βράχο σύναξα
το γαίμα στάλα στάλα
μαντήλι ρόδινο έπλεξα
κι ήλιο μαζεύω τώρα
Αυγή
(Μαρία Φαραντούρη, Πέτρος Πανδής, Αφροδίτη Μάνου, Αχιλλέας Κωστούλης)
Λιόχαρη μεγαλόχαρη
της άνοιξης αυγούλα
και που `χει μάτια να σε ιδεί
να σε καλωσορίσει
Δυο κάρβουνα στο θυμιατό
και δυο κουκιά λιβάνι
κι ένας σταυρός από καπνιά
στ’ ανώφλι της πατρίδας
Λαός και Μνημόσυνο
Λαός
Μικρός λαός και πολεμά
δίχως σπαθιά και βόλια
για όλου του κόσμου το ψωμί
το φως και το τραγούδι
Κάτω απ' τη γλώσσα του κρατεί
τους βόγγους και τα ζήτω
κι αν κάνει πως τα τραγουδεί
ραγίζουν τα λιθάρια
Μνημόσυνο
Στη μια γωνιά στέκει ο παππούς
στην άλλη δέκα εγγόνια
και στο τραπέζι εννιά κεριά
μπηγμένα στο καρβέλι
Μάνες τραβάνε τα μαλλιά
και τα παιδιά σωπαίνουν
κι απ' το φεγγίτη η Λευτεριά
τηρά κι αναστενάζει
Δε φτάνει και Συλλείτουργο
Δε φτάνει
Σεμνός και λιγομίλητος
εθαύμαζε την πλάση
κι η σπάθα τον κεραύνωσε
κι ως λιόντας εβρυχήθη
Τώρα δε φτάνει του η φωνή
δε φτάνει του η κατάρα
για να λαλήσει το σωστό
του πρέπει καριοφίλι
Συλλείτουργο
Κάτω απ' τις λεύκες συντροφιά
πουλιά και καπετάνιοι
συλλείτουργο αρχινήσανε
με τον καινούργιο Μάη
Τα φύλλα φέγγουνε κεριά
στ' αλώνι της πατρίδας
κι ένας αϊτός από ψηλά
διαβάζει το βαγγέλιο
Το νερό και Το κυκλάμινο
Το νερό
Του βράχου λιγοστό νερό
απ' τη σιωπή αγιασμένο
απ' το καρτέρι του πουλιού
τη σκιά της πικροδάφνης
Κρυφά το πίνει η κλεφτουριά
και το λαιμό σηκώνει
σαν το σπουργίτι και βλογά
τη φτωχομάνα Ελλάδα
Το κυκλάμινο
Μικρό πουλί τριανταφυλλί
δεμένο με κλωστίτσα
με τα σγουρά φτεράκια του
στον ήλιο πεταρίζει
Κι αν το τηράξεις μια φορά
θα σου χαμογελάσει
κι αν το τηράξεις δυο και τρεις
θ' αρχίσεις το τραγούδι
Καρτέρεμα
Έτσι με το καρτέρεμα
μεγάλωσαν οι νύχτες
που το τραγούδι ρίζωσε
και ψήλωσε σαν δέντρο
Κι αυτοί μες απ' τα σίδερα
κι αυτοί μακριά στα ξένα
κάνουν πικρό να βγάλουν το "αχ"
και βγαίνει φύλλο λεύκας
Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις
(Μίκης Θεοδωράκης)
Τη ρωμιοσύνη μην την κλαις
εκεί που πάει να σκύψει
με το σουγιά στο κόκκαλο
με το λουρί στο σβέρκο
Νάτη πετιέται από 'ξαρχής
κι αντριεύει και θεριεύει
και καμακώνει το θεριό
με το καμάκι του ήλιου
Τα υπόλοιπα εκπληκτικά τετράστιχα του Ρίτσου που δεν έχουν βίντεο είναι:
Εδώ το φως
Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα
κακιά σκουριά δεν πιάνει
μηδέ αλυσίδα στου Ρωμιού
και στ' αγεριού το πόδι
Εδώ το φως εδώ ο γιαλός
χρυσές γαλάζιες γλώσσες
στα βράχια ελάφια πελεκάν
τα σίδερα μασάνε
Πράσινη μέρα
Πράσινη μέρα λιόβολη
καλή πλαγιά σπαρμένη
κουδούνια και βελάσματα
μυρτιές και παπαρούνες
Η κόρη πλέκει τα προικιά
κι ο νιος πλέκει καλάθια
και τα τραγιά γιαλό γιαλό
βοσκάνε τ' άσπρο αλάτι
Λιγνά κορίτσια
Λιγνά κορίτσια στο γιαλό μαζεύουνε τ' αλάτι
σκυφτά πολύ, πικρά πολύ -το πέλαο δεν το βλέπουν
Κ' ένα πανί, λευκό πανί, τους γνέφει στο γαλάζιο
κι απ' το που δεν το αγνάντεψαν μαυρίζει απ' τον καημό του
Τ' άσπρο ξωκλήσι
Τ' άσπρο ξωκλήσι στην πλαγιά
κατάγναντα στον ήλιο
πυροβολεί με το μικρό
στενό παράθυρό του
Και την καμπάνα του αψηλά
στον πλάτανο δεμένη
την εκουρντίζει ολονυχτίς
για του Αη Λαού τη σκόλη
Επιτύμβιο
Το παλικάρι που 'πεσε
με ορθή την κεφαλή του
δεν το σκεπάζει η γης ογρή
σκουλήκι δεν τ' αγγίζει
Φτερό στη ράχη του ο σταυρός
κι όλο χυμάει τ' αψήλου
και σμίγει τους τρανούς αϊτούς
και τους χρυσούς αγγέλους
Το χτίσιμο
Το σπίτι αυτό πώς θα χτιστεί
τις πόρτες ποιος θα βάλει
που ‘ναι τα χέρια λιγοστά
κι ασήκωτες οι πέτρες
Σώπα τα χέρια στη δουλειά
τρανεύουν κι αυγαταίνουν
και μην ξεχνάς ολονυχτίς
βοηθάν κι οι αποθαμένοι
Ο ταμένος
Εδώ σωπαίνουν τα πουλιά
σωπαίνουν κι οι καμπάνες
σωπαίνει κι ο πικρός Ρωμιός
μαζί με τους νεκρούς του
Και απα στην πέτρα της σιωπής
τα νύχια του ακονίζει
μονάχος κι αβοήθητος
της λευτεριάς ταμένος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου