Μουσική - Videos - Μουσικοδρόμιο: Οι «Όρνιθες», το Θέατρο Τέχνης, και ο Χατζιδάκις

Τετάρτη 20 Ιουλίου 2016

Οι «Όρνιθες», το Θέατρο Τέχνης, και ο Χατζιδάκις

Οι «Όρνιθες», το πιο άρτιο αριστοφανικό έργο, παίρνουν το όνομά τους από τον χορό τους. Είναι μια αλληγορική και ουτοπική κωμωδία που ανέβηκε πρώτη φορά στα Μεγάλα Διονύσια το 414 π.Χ, με διδάσκαλο της παράστασης τον Καλλίστρατο, και έλαβε τη 2η θέση στον δραματικό αγώνα. Ο Πεισθέταιρος και ο φίλος του Ευελπίδης, στην πλοκή του έργου, απογοητευμένοι από τη δικομανία των Αθηναίων, αναζητούν έναν τόπο για να ιδρύσουν μια νέα πόλη, περιπλανώμενοι μεταξύ ουρανού και γης. Το χτίσιμο της πόλης στον αιθέρα με τη βοήθεια των πουλιών συναντά την αντίδραση των θεών, που φοβούνται ότι η νέα πόλη, η Νεφελοκοκκυγία, θα αποκόψει τους ανθρώπους από τους θεούς και οι προσφορές των ανθρώπων δεν θα φθάνουν στον ουρανό. Ο Πεισθέταιρος, εν τέλει, καταφέρνει να τα βγάλει πέρα με όλους, με όπλα τη σάτιρα, την ειρωνεία αλλά και κωμικές απειλές και χειροδικία.
Ο Κάρολος Κουν θα σκηνοθετήσει για το Θέατρο Τέχνης τους «Όρνιθες», και η παράσταση αυτή θα μείνει αλησμόνητη. Παρουσιάζεται για πρώτη φορά το 1959 στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Με μια καλλιτεχνική συνάντηση τεσσάρων ογκόλιθων: Μάνος Χατζιδάκις μουσική, Κάρολος Κουν σκηνοθέτης της παράστασης, Γιάννης Τσαρούχης σκηνικά και κουστούμια, Ραλλού Μάνου χορογραφίες.

Το κοινό ωστόσο δεν θα ικανοποιηθεί και θα προκληθεί μέγας σάλος. Το διαχρονικό και πάντα φρέσκο αυτό έργο θεωρήθηκε ανώριμο, κυρίως όμως λόγω της ηθικής διάστασης του θέματος. Κατακρίθηκε για βλασφημία προς τη θρησκεία του λαού, εξαιτίας της εμφάνισης του ιερέα της παράστασης ως ορθόδοξου που έψελνε με βυζαντινό τρόπο. Με εντολή του τότε υπουργού Προεδρίας Κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Τσάτσου θα διακοπεί, με την κατηγορία ότι προσβάλλει τη δημόσια αιδώ και την αριστοφάνεια αντίληψη…

Γιάννης Τσαρούχης, Μάνος Χατζιδάκις, Κάρολος Κουν, Ραλλού Μάνου.

Ο Κάρολος Κουν, έναν χρόνο αργότερα, ζήτησε από τον Μάνο Χατζιδάκι να επενδύσει μουσικά όλη την παράσταση και αυτή τη φορά το έργο θα θριαμβεύσει.
Ο Χατζιδάκις θα δώσει στους «Όρνιθές» του την τελική τους μορφή το 1964, όταν αποφασίζει να επεξεργασθεί κάθε τους λεπτομέρεια και να τους ενορχηστρώσει.
Το έργο έχει αριθμό 16 και το ονομάζει «Kαντάτα για μέτζο σοπράνο, δύο βαρύτονους, παιδική χορωδία, δύο μεικτές χορωδίες και ορχήστρα». Τραγουδούν ο Γιώργος Μούτσιος και ο Σπύρος Σακκάς ως βαρύτονοι, η Αγγελική Ραβανοπούλου και η Ευγενία Συριώτη ως μέτζο, η μεικτή χορωδία του Φεστιβάλ Αθηνών, η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων με διδασκαλία του Στέφανου Βασιλειάδη και η Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών που διηύθυνε ο Μάνος.

Το 1965 οι «Όρνιθες» του Κάρολου Κουν παρουσιάστηκαν στις Βρυξέλλες με τη μορφή μπαλέτου σε χορογραφία του Μορίς Μπεζάρ σημειώνοντας, μάλιστα, μεγάλη επιτυχία.
Η παράσταση του Θεάτρου Τέχνης επαναλαμβάνεται το 1960 με χορογραφίες αυτή τη φορά της Ζουζούς Νικολούδη. Από τότε έχει μια συχνή παρουσία (1965 - α’ βραβείο στο Φεστιβάλ των Εθνών, 1975, 1986, 1997, 2008).

Με τον Γιώργο Μούτσιο αγκαλιά.

Ο Μάνος Χατζιδάκις σε μια ακόμη μεγάλη στιγμή της έμπνευσής του, φτιάχνει ένα αειθαλές κορυφαίο άσμα που μαγεύει τα αφτιά του ακροατή. Με μουσική σύγχρονη, πανδαισία ηχητικών χρωμάτων, εξαιρετικές μελωδίες σε υπέροχη απόδοση του Αριστοφάνη από τον Βασίλη Ρώτα, ο θεϊκός Μάνος μάς παρέδωσε ένα άρτια επεξεργασμένο και ολοκληρωμένο έργο τέχνης, και ας είναι γραμμένο απλώς για μια παράσταση.
Το 1975 ο Κάρολος Κουν παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Επίδαυρο τους «Όρνιθες» σε μια παράσταση που θα καταστεί κλασική. Η γενική πρόβα πραγματοποιείται τον Δεκαπενταύγουστο. Λαμβάνουν μέρος όλα τα φυντάνια του Θεάτρου Τέχνης: Δ. Χατζημάρκος, Γ. Μόρτζος, Χρ. Καλαβρούζος, Γ. Αρμένης, Γ΄. Λαζάνης, η Ρένη Πιττακή κ.ά. Την επιμελείται κινηματογραφικά ο Μίμης Κουγιουμτζής. Στο τέλος, αξίζει να έχουμε δύο βίντεο από αυτή τη θρυλική παράσταση, αν και δεν είναι σε τόσο καλή κατάσταση.
Μ.Μ.

Οι Κύκνοι - Γ. Μούτσιος