Όταν βρέθηκε στο Γυμνάσιο στην Τρίπολη ήρθε σε επαφή μέσω των βιβλίων με τον κόσμο της λογοτεχνίας, του θεάτρου και του κινηματογράφου, ενώ έμαθε άψογα αγγλικά και γαλλικά με τη μέθοδο της αυτοδιδασκαλίας. Το 1930 ήλθε στην Αθήνα για να σπουδάσει στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, τον επόμενο χρόνο όμως την εγκατέλειψε.
Εντρύφησε στην ποίηση του Παλαμά, του Σολωμού και στο δημοτικό μας τραγούδι που το πάντρεψε στους στίχους του, παρακολουθώντας παράλληλα ό,τι νεωτεριστικό κυκλοφορούσε στην ευρωπαϊκή ποίηση.
Τα πρώτα του ποιήματα τα δημοσίευσε στη «Νέα Εστία», όπως και ο Ελύτης, και στον «Ρυθμό». Η γνωριμία τους το 1936, ένα πολύ σημαντικό γεγονός και για τους δύο, γέννησε μια δυνατή φιλία, μια συμπόρευση δύο ομοϊδεατών, που μάλιστα έκανε τον Γκάτσο να συνδεθεί με το ρεύμα του ελληνικού υπερρεαλισμού.
Η μοναδική ποιητική του συλλογή «Αμοργός» (1943) είναι μια σύζευξη του υπερρεαλισμού με τον λαϊκό λόγο.
Άλλη μια ευτυχής γνωριμία, ευλογία για μας, που έδεσε μια στέρεη φιλία, αναλλοίωτη στον χρόνο, μέχρι το τέλος της ζωής τους, ήταν με τον Μάνο Χατζιδάκι. Συνεργάστηκε μαζί του στη μελοποίηση στίχων, ένας δεσμός των δύο κορυφαίων Ελλήνων δημιουργών που γονιμοποίησε τη μουσική με την ποίηση σε μια μοναδική εναρμόνιση με απότοκους σπουδαία τραγούδια τα οποία θα μας μαγεύουν εσαεί. Ο Γκάτσος απέφευγε τη δημοσιότητα, δεν έδινε συνεντεύξεις, και όσοι τον γνώρισαν μιλούν για τη μοναδική προσωπικότητά του, το ξεχωριστό πνεύμα του, την αυστηρότητά του, αλλά και το ιδιαίτερο χιούμορ του.
Συνεργάστηκε, επίσης, με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Δήμο Μούτση, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Γιάννη Μαρκόπουλο, τον Χριστόδουλο Χάλαρη, κ.ά.
Τα έργα του πάρα πολλά. Τα σημαντικότερα, κατά δική μας επιλογή: ● Το 1958 ξεκινάει μεμονωμένα τραγούδια σε δίσκους των 45 στροφών με το «Χάρτινο το φεγγαράκι», και το «Έλα πάρε μου τη λύπη», σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι, με τη Νάνα Μούσχουρη. ● Το 1963 «Θαλασσοπούλια μου», «Το τραγούδι της Σειρήνας», σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι, με τη Μαίρη Λίντα.
● Το 1965 «Πάει ο καιρός», «Στο Λαύριο γίνεται χορός», σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι, με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.
● Το 1965 με τον Μάνο Χατζιδάκι τον κύκλο «Μυθολογία», με τον Γιώργο Ρωμανό, και «Ματωμένος γάμος», (από το θεατρικό έργο του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα σε μετάφρασή του), με τον Λάκη Παππά. ● Το 1969 «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας», του ταυρομάχου από την Ανδαλουσία (από το ποιητικό έργο του Λόρκα σε μετάφρασή του), σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου, με τους Μάνο Κατράκη και Κώστα Πασχάλη. ● Το 1971 «Της γης το χρυσάφι», σε μουσική του Μάνου, με τον Μανώλη Μητσιά και τη Δήμητρα Γαλάνη. ●Το 1974 «Νυν και Αεί» (μουσική Σταύρος Ξαρχάκος) με τη Βίκυ Μοσχολιού και τον Νίκο Δημητράτο. ● Το 1976 «Αθανασία», μουσική Μάνος Χατζιδάκις, με τον Μανώλη Μητσιά και τη Δήμητρα Γαλάνη και «Τα Παράλογα», μουσική Μάνος Χατζιδάκις, με τη Μαρία Φαραντούρη, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Διονύση Σαββόπουλο, τη Μελίνα Μερκούρη και τον Ηλία Λιούγκο. ● Το 1983 συνεργάζεται με τον Σταύρο Ξαρχάκο και μας χαρίζει το εκπληκτικό «Ρεμπέτικο», με τον Νίκο Δημητράτο, τον Τάκη Μπίνη, και τη Σωτηρία Λεονάρδου.
Μαρίνα Μαραγκού
Ο Νίκος Γκάτσος με τον Μάνο Χατζιδάκι σε ένα σπάνιο ντοκουμέντο
Δύσκολο να διαλέξει κανείς αλλά ας χαρούμε μερικά τραγούδια:
Χάρτινο το φεγγαράκι με τη Μελίνα Μερκούρη από το «Λεωφορείο ο πόθος»
Θα φέρει η θάλασσα πουλιά
Θα φέρει η θάλασσα πουλιά
κι άστρα χρυσά τ' αγέρι
να σου χαϊδεύουν τα μαλλιά
να σου φιλούν το χέρι.
Χάρτινο το φεγγαράκι
ψεύτικη ακρογιαλιά
αν με πίστευες λιγάκι
θα 'σαν όλα αληθινά.
Δίχως τη δική σου αγάπη
δύσκολα περνά ο καιρός.
Δίχως τη δική σου αγάπη
είναι ο κόσμος πιο μικρός.
Χάρτινο το φεγγαράκι
ψεύτικη ακρογιαλιά
αν με πίστευες λιγάκι
θα 'σαν όλα αληθινά.
Τ’ αστέρι του Βοριά από την ταινία «Αμέρικα Αμέρικα» του Ηλία Καζάν
Τ' αστέρι του βοριά
θα φέρει η ξαστεριά
μα πριν φανεί
μέσα από το πέλαγο πανί
θα γίνω κύμα και φωτιά
να σ' αγκαλιάσω ξενιτιά
Κι εσύ χαμένη μου Πατρίδα μακρινή
θα γίνεις χάδι και πληγή
σαν ξημερώσει σ' άλλη γη
Τώρα πετώ για της ζωής το πανηγύρι,
Τώρα πετώ για της χαράς μου τη γιορτή
Φεγγάρια μου παλιά
καινούργια μου πουλιά
διώχτε τον ήλιο και τη μέρα απ' το βουνό
για να με δείτε να περνώ σαν αστραπή στον ουρανό.
Έβαλε ο Θεός σημάδι με τον Νίκο Ξυλούρη του Σταύρου Ξαρχάκου
Έβαλε ο Θεός σημάδι παλληκάρι στα Σφακιά
κι ο πατέρας του στον Άδη άκουσε μια τουφεκιά.
Της γενιάς μου βασιλιά, μην κατέβεις τα σκαλιά.
Πιες αθάνατο νερό να νικήσεις τον καιρό.
Έβαλε ο Θεός σημάδι παλληκάρι στα Σφακιά
κι η μανούλα του στον Άδη τράβηξε μια χαρακιά.
Της καρδιάς μου βασιλιά με τον ήλιο στα μαλλιά,
μην περνάς τη χαρακιά η ζωή είναι πιο γλυκιά.
Ο εφιάλτης της Περσεφόνης με τη Μαρία Φαραντούρη από τα «Παράλογα»
Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.
Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο
τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο πάν να δουν διυλιστήριο.
Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.
Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.
Ο Γιάννης ο φονιάς με τον Μανόλη Μητσιά από την «Αθανασία»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου