Η Ιστορία της Μουσικής συνοπτικά

Η Μουσική είναι μια ξεχωριστή γλώσσα που αποτείνεται στον ίδιο τον νου και την καρδιά. Εκφράζει σκέψεις, συναισθήματα, υποβάλλει εικόνες, οπτασίες ασύλληπτες πέρα και πάνω από το ορατό κόσμο. Είναι η ψυχική μόρφωση, είναι η ίδια η φιλοσοφία, έλεγε ο Πλάτων.

Η μουσική υπάρχει μαζί με τον άνθρωπο, παίζοντας σημαντικό ρόλο στη ζωή του.

Από τον Όμηρο ακόμη το αίμα από την πληγή του Οδυσσέα σταματάει με τη μουσική.

Αν πάμε πίσω στον χρόνο, αρχίζοντας από τους Αιγύπτιους θα δούμε ότι η μουσική παίζει σημαντική θέση  στον ιδιωτικό και στον δημόσιο βίο τους. Αυτό μαρτυρείται σε όλα τα σωζόμενα μνημεία, οι παραστάσεις των Πυραμίδων, οι τοιχογραφίες, οι πάπυροι, τα έργα γλυπτικήw, οι ιεροτελεστίες, οι νεκροπομπές κ.ά. έχουν σχεδόν πάντα μια συνοδεία μουσικής. Τα μουσικά όργανα των Αιγυπτίων: Άρπες μεγάλες, μικρές, λύρες, κιθάρες, τύμπανα, σείστρα, αυλοί και κουδουνάκια. Μάλιστα, σε πολλές παραστάσεις βλέπουμε έναν τραγουδιστή που τον συνοδεύουν άλλα πρόσωπα με το ρυθμικό κτύπημα των χεριών, με τα παλαμάκια, όπως θα λέγαμε σήμερα.

Οι άλλοι Ασιατικοί λαοί (Ασσύριοι, Χαλδαίοι, Πέρσες) είχαν και αυτοί πνευστά, κρουστά και έγχορδα, και οι Έλληνες πλούσιοι έφερναν δούλους Ασιάτες για τις εορτές τους, από τις αρμονίες των οποίων πήραν το Φρύγιον και το Λύδιον.

Οι Εβραίοι εξάλλου γνωρίζουμε από την Αγία Γραφή ότι ήταν μουσικός λαός  και ο Δαυίδ ήταν μεγάλος μουσικός, ποιητής και οργανίστας.

Για τους αρχαίους Έλληνες οι μουσικές τέχνες περιελάμβαναν την ποίηση, τη μουσική, που ήταν μια ελεύθερη τέχνη και μέσον μόρφωσης, και τον χορό.  Η Μουσική είχε σκοπό και ιδανικό της  να συνοδεύει πιστά την ποίηση. Η Λυρική και η Αυλική τέχνη ήταν πολύ ανεπτυγμένες όπως επίσης και η φωνητική μουσική.  Η Ιλιάς και η Οδύσσεια ψάλλονταν πάντα με συνοδεία οργάνων λύρας και κιθάρας. Την ανάπτυξη της μουσικής βοήθησαν πολύ και οι πανελλήνιοι αγώνες Πύθια, Νέμεα, Ολύμπια και Ίσθμια.

Οι αρχαίοι Έλληνες, λόγω του πολιτισμού τους,  δεν αγαπούσαν τα θορυβώδη κρουστά, αλλά τα έγχορδα και τα πνευστά.

Από όλους τους αρχαίους λαούς ξέρουμε ότι μόνο οι Έλληνες είχαν μουσική γραφή και σημείωναν τις νότες με γράμματα της αλφαβήτου.

Τα όργανα των αρχαίων Ελλήνων ήταν τα Πνευστά: Κοχύλι, Αυλός, Σύριξ του Πανός, Ύδραυλη, τα Έγχορδα: Λύρα, Άρπα, Κιθάρα κ.ά. και τα Κρουστά: Τύμπανα, σείστρα, κρόταλλα, τρίγωνο και ξυλόφωνα.

Ο πρώτος που δοκίμασε να υποτάξει τη μουσική σε ορισμένους νόμους και να εξηγήσει τα ακουστικά φαινόμενα ήταν ο μεγάλος φιλόσοφος Πυθαγόρας (585 π.Χ.), ο οποίος χωρίς τα μέσα της σημερινής επιστήμης κατόρθωσε να φθάσει σε συμπεράσματα που έπρεπε να περάσουν 2.000 χρόνια για να εξακριβωθούν επιστημονικά. Ο Πυθαγόρας αναγνωρίζει τις βάσεις της αρμονίας στο διατονικό σύστημα  που είναι ο σκελετός όλων των ελληνικών τρόπων ή κλιμάκων.

Ο μεγαλύτερος μουσικός θεωρητικός υπήρξε ο Αριστόξενος, ο οποίος δέχθηκε τη συγκερασμένη κλίμακα (κάτι ανάλογο έκανε αιώνες αργότερα ο Μπαχ),  ερχόμενος σε αντίθεση με τη φυσική κλίμακα του Πυθαγόρα, γεγονός που χώρισε τους μουσικούς της εποχής σε δύο στρατόπεδα.

Κατά την εποχή των Πτολεμαίων (2ος αι. π.Χ.) παρουσιάζεται για πρώτη φορά το υδραυλικό όργανο και εφευρέτης του θεωρείται ο Κτησίβιος.

Η Μουσική διαιρείται σε έξι εποχές:

1. Η εποχή της μονοφωνίας περιλαμβάνει τα αρχαιότατα χρόνια ως τον 9ο αιώνα. Η μουσική αυτή είναι πρωτόγονη και απόλυτα μονόφωνη. Στη βυζαντινή μουσική της Ανατολικής Εκκλησίας κυριαρχεί συντηρητικό πνεύμα ενώ από τον 6ο ως τον 9ο αι. γνωρίζει τη χρυσή της περίοδο με τον περίφημο ποιητή των κοντακίων Ρωμανό τον Μελωδό. Στη μουσική της Λατινικής Εκκλησίας διακρίνεται τον 4ο αι. ο Άγιος Αμβρόσιος (ιδρυτής των ύμνων) με το αμβροσιανό μέλος και τον 6ο αι. ο Πάπας Γρηγόριος με το γρηγοριανό  μέλος, που στηρίχθηκε στην ελληνική τέχνη.

2. Εποχή της πολυφωνίας από τον 9ο αιώνα ως το 1600, από την αρχή δηλαδή των πρώτων δοκιμών των τροβαδούρων, έπειτα των περίφημων μανδριγαλίων του 16ου αι., ως τα μεγαλόπρεπα γοτθικά οικοδομήματα της πολυφωνίας της φλαμανδικής σχολής και το θείο έργο του Παλεστρίνα, με το ιδιαίτερο μουσικό ύφος α καπέλα (πολυφωνικό χωρίς οργανική συνοδεία).

3. Εποχή της μουσικής Αναγέννησης.(Μπαρόκ 1600-1750, Πρώτες Ιταλικές Σχολές Όπερας, Ενόργανη Μουσική - Σονάτα και Κοντσέρτο). Ξεσπάει στην αρχή του 17ου αιώνα με το άνθισμα του μελοδράματος (δημιουργός η μουσική μεγαλοφυΐα Κλαούντιο Μοντεβέρντι, 1566-1463) και στην Εκκλησία του ορατόριου (τόπος προσευχής), φθάνοντας ως τα μέσα του 18ου αιώνα και κλείνοντας με το ξέσπασμα της Γερμανίας κατά την ύστερη εποχή μπαρόκ και  το περίλαμπρο έργο του Μπαχ και του Χαίντελ.

4. Η κλασική εποχή. 18ος και 19ος αιώνας (από 1750-1827). Είναι η βασιλεία της μουσικής μορφής, της αναλογίας, της αρχιτεκτονικής. Αντιπροσωπεύεται κυρίως από τον Χάυδν  που έθεσε τις βάσεις της συμφωνίας, και τον Μότσαρτ που τη συνέχισε, και τελειώνει με τον Μπετόβεν, το Α και το Ω της μουσικής,  που η τιτανική του προσωπικότητα την γκρέμισε για να κτίσει κάτι πολύ μεγάλο που υψώνεται ανάμεσα σε δύο εποχές, σαν τέλος μαζί και αρχή.

5. Η ρομαντική εποχή. Αρχίζει από την τελευταία εξέλιξη του Μπετόβεν και απλώνεται σε όλο τον 19ο αιώνα. Η μουσική εν τω μεταξύ στρέφεται προς τις λαϊκές παραδόσεις, στο δημοτικό τραγούδι, και από την άλλη ζητάει να διαπλάσει τη μουσική γλώσσα ώστε να αποδώσει τα λεπτότερα και τα βαθύτερα ψυχικά συναισθήματα.  Η γονιμότατη αυτή εποχή αντιπροσωπεύεται από πλήθος φημισμένα ονόματα. Σούμπερτ, Σοπέν, Βέμπερ, Λιστ, Μπραμς, Βάγκνερ, Μπερλιόζ, μια νέα εποχή της ιταλικής όπερας με Βέρντι, Ροσίνι, Πουτσίνι, Ντονιτσέτι, Μπελίνι. Επίσης τότε σχηματίσθηκαν οι διάφορες εθνικές σχολές που χαρακτηρίζουν τη μουσική κάθε λαού, όπως η δοξασμένη πεντάδα των Μπαλακίρεφ, Κούι, Μποροντίν, Μουσόργκσκι και Ρίμσκι - Κόρσκακοφ, η τσεχική με τον Σμέτανα κ.λπ.

6. Σύγχρονη εποχή. Από τα τέλη του 19ου αιώνα, όπου κυριαρχεί η ελευθερία στη φόρμα και στην αρμονική αντίληψη (Στράους, Ντεμπυσί κ.ά).

Κατά τον 20ό αι. αναπτύσσεται εκπληκτικά  η μουσική για το πλατύ κοινό, που είχε ξεκινήσει με τις μπαλάντες από την αγγλική μπάλαντ όπερα και ταυτόχρονα η χορευτική μουσική. Εμφανίζεται η τζαζ δημιουργώντας και υποβοηθώντας μια νέα κατεύθυνση από τους μαύρους μουσικούς του αμερικανικού Νότου.

Η μουσική  διευρύνεται και αγκαλιάζει όλο τον κόσμο, ενώ αργότερα γίνεται ηλεκτρονική και αναπτύσσεται πλέον ραγδαία.

Μ.Μ.