Μορφές σύνθεσης της Μουσικής

Μαρία Κάλλας

Κοντσέρτο για βιολί

Άρια: Σύνθεση για μονωδία μεγαλύτερης έκτασης ενός απλού άσματος, συνοδευόμενη από ένα ή περισσότερα όργανα.

Ιντερμέτζο: Είναι φωνητική ή οργανική μουσική σύνθεση, η οποία εκτελείται μεταξύ των πράξεων ενός θεατρικού έργου.

Καντάτα: Είναι είδος φωνητική μουσικής με συνοδεία ορχήστρας. Είδη: Εκκλησιαστική και Κοσμική. Από την Εκκλησιαστική προήλθε το Ορατόριο και από την Κοσμική το Μελόδραμα.

Κοντσέρτο: Είναι συμφωνικό έργο, το οποίο εκτελείται από ένα ή περισσότερα όργανα (πιάνο, βιολί, δύο φλάουτα) συνοδευόμενα από μεγάλη ή μικρή ορχήστρα.

Έτσι έχουμε κοντσέρτο για πιάνο, βιολί, βιολοντσέλο κ.ά. Αποτελείται από τρία μέρη: αλέγκρο, αντάντε, φινάλε, ρόντο. Όταν το κοντσέρτο αποτελείται από τρία ή περισσότερα μονωδούντα όργανα καλείται  γκρόσο.

Λιμπρέτο: Είναι το πεζό κείμενο του μελοδράματος (δηλαδή τα λόγια).

Μενουέτο: Είναι χορευτική μορφή με ρυθμό ¾, η οποία παρεμβάλλεται πολλές φορές σε μια σουίτα, σονάτα και συμφωνία.

Μοτέτο: Είναι πολυφωνική θρησκευτική σύνθεση χωρίς συνοδεία οργάνων, βασιζόμενη σε περικοπές ψαλμών και Ευαγγελίων.

Μουσική δωματίου: Είναι μουσική σύνθεση για λίγα όργανα σόλο και φωνές ως δέκα εκτελεστών περίπου. Τα έργα της μουσικής δωματίου διαφέρουν μεταξύ τους από τον αριθμό των οργάνων για τα οποία είναι γραμμένα. (Τρίο για τρία, Κουαρτέτο για τέσσερα, Κουιντέτο για πέντε κ.ο.κ.

Παράσταση όπερας

Μελόδραμα: Είναι δράμα που έχει μελοποιηθεί. Στο μελόδραμα ή όπερα παίζει ρόλο η ενόργανη μουσική, η φωνητική και η ηθοποιία, είναι δηλαδή μουσικό θεατρικό είδος.

Μαδριγάλι: Βουκολικό παλαιό τραγούδι.

Ουβερτούρα: Είναι ενόργανη σύνθεση που χρησιμοποιείται ως εισαγωγή ή ως «άνοιγμα της σκηνής» σε ένα μουσικό έργο, κυρίως στην όπερα και στο ορατόριο.

Ορατόριο: Είναι είδος θρησκευτικής μουσικής με δραματικό περιεχόμενο. Είναι μεγάλη καντάτα. Περιλαμβάνει τη Λειτουργία, η οποία είναι εκκλησιαστικό τραγούδι με όργανο ή ορχήστρα. Έφθασε σε ύψιστη τελειότητα από τον Μπαχ και τον Χαίντελ.

Πρελούντιο: Είναι σύνθεση που χρησιμεύει ως προεισαγωγή. Από τον 17^ο αιώνα ονομαζόταν έτσι το πρώτο κομμάτι της οργανικής σουίτας. Έχουμε επίσης τα ρομαντικά πρελούντια από την εποχή του Βάγκνερ,  ο οποίος με αυτά αντικατέστησε την εισαγωγή. Υπάρχουν ακόμη τα αυτοτελή πρελούντια, όπως τα θαυμάσια του Σοπέν.

Ραψωδία: Είναι σύνθεση που έχει λάβει το υλικό της από δημοτικά τραγούδια και χορούς.

Ρέκβιεμ: Νεκρώσιμος ακολουθία. Περίφημα των Μότσαρτ, Μπερλιόζ, κ.ά.

Ρετσιτατίβο: Είναι ο τρόπος κατά τον οποίο ο συνθέτης περιορίζει στο ελάχιστο τη μουσική όταν θέλει να τονίσει τα λόγια του κειμένου.

Σκέρτσο: Μουσικός όρος που σημαίνει παιχνίδισμα. Ο Μπετόβεν αντικατέστησε το  ήρεμο μινουέτο με το σκέρτσο.

Σονάτα: Είναι μουσική σύνθεση για ένα ή περισσότερα όργανα, η οποία αποτελείται από τρία ή τέσσερα μέρη: αλέγκρο, αντάντε, μινουέτο, αλέγκρο ή μότο αλέγκρο ή πρέστο (πολύ γρήγορα).

Σουίτα: Είναι σειρά διαφόρων χορευτικών κομματιών. Πρόδρομος της σονάτας.

Συμφωνική ορχήστρα

Συμφωνία: Είναι μουσική σύνθεση για ορχήστρα μεγαλύτερη της σονάτας. Αποτελείται από τέσσερα μέρη: αλέγκρο, αντάτζιο, μινουέτο, φινάλε. Ο Μπετόβεν έδωσε στη συμφωνία την τέλεια μορφή της. Αύξησε τον αριθμό των οργάνων, αντικατέστησε το τρίτο μέρος της παλαιάς συμφωνίας με το σκέρτσο και εισήγαγε πρώτος χορωδία στην 9^η Συμφωνία.

Φούγκα ή Φυγή: Είναι σύνθεση πολυφωνική, κατά την οποία διάφορα όργανα ή φωνές επαναλαμβάνουν κατά τους κανόνες της αντίστιξης το αρχικό θέμα. Έφθασε σε ύψιστη ακμή με τους Μπαχ, Χαίντελ, Μπετόβεν και Μέντελσον.

Μ.Μ.